| ایراس؛ در تاریخ هفتم آگوست ۲۰۱۴ روسیه در اولین اقدام جدی خود طی روزهای گذشته و در پاسخ به تحریم های صورت گرفته علیه کشورش ، واردات محصولات دامی و کشاورزی به این کشور از اتحادیه اروپا، کانادا، آمریکا، و برخی دیگر از کشورهای تحریم کننده روسیه را به مدت یک سال ممنوع اعلام کرد. این کشور همچنین اعلام کرده است استفاده از آسمان سیبری که نزدیک ترین مسیر هوایی از اروپا به آسیای دور محسوب می شود را برای شرکت های اروپایی ممنوع خواهد کرد که در صورت اجرایی شدن این تصمیمات کارشناسان تخمین زده اند میلیارد ها یورو زیان به کشورهای غربی اعم از آمریکا و اتحادیه اروپا و شرکت های وابسته به آنها وارد شود؛ دراین گزارش به صورت خاص به بخش تحریم محصولات کشاورزی پرداخته می شود. دلیل اعمال چنین تحریم هایی: استراتژی اصلی روسیه در اتخاذ چنین تصمیمی در واقع اعمال تحریم در مقابل تحریم است. اینکه چنین استراتژی چقدر به موفقیت نزدیک باشد جای تردید وجود دارد؛ ولی واقعیت این است که قدرت اقتصادی و ابزارهای فیزیکی و نرم افزاری غرب در مقابل روسیه به مراتب کارسازتر است. لذا اینکه در بلندمدت استراتژی تحریم در مقابل تحریم موفق باشد جای تردید بسیار است. روسیه خود از این موضوع کاملا آگاه است لذا دوره تحریم ها را یکساله درنظر گرفته که اصولا یک دوره کوتاه مدت است. از مارس ۲۰۱۴ تاکنون کشورهای عضو اتحادیه اروپا مجموعا در ۹ مرحله شرکت ها، بانک ها و افراد حقیقی روسی را تحت تحریم قرار داده اند و آمریکا نیز از آن تاریخ تا کنون ۶ بار چنین تحریم هایی علیه روسیه اعمال کرده است. روسیه نیز درمقابل، تحریمایی علیه برخی اشخاص بخصوص ازکنگره آمریکا و یا مقامات اوکراینی اعمال کرده ولی بسیاری معتقدند روسیه از چنان قدرتی برخوردار نیست که تصمیماتش بتواند تاثیرات شگرفی بر تصمیمات سیاسی کشورهای غربی داشته باشد. روس ها برای اقناع افکار داخلی خود مجبورند دست به اقدامات کوتاه مدت ولو با تاثیرات اندک بزنند. کالاهای تحریم شده: گروه کالاهایی که توسط روسیه واردات آنها منع شده عبارتند از محصولات گوشتی، غذاهای دریایی، سبزیجات، میوه و فرآورده های لبنی است. بصورت مشخص تر می توان گفت گروه کالای گوشتی شامل گوشت مرغ، خوک، گاو و گوسفند یخ زده، تازه، دودی شده، نمک اندود و سرد، گروه کالاهای دریای اعم از ماهی تازه، یخ زده، فرآوری شده و تمامی آبزیان دریایی، گروه کالایی سبزیجات متشکل از تمامی سبزیجات تازه، فریزشده، خشک شده، گروه کالایی میوه نیز شامل انواع میوه ها و گروه کالایی فرآورده های لبنی شامل ماست، شیر، انواع خامه و پنیر، کفیر و غیره می باشد. کالاهای کشاورزی غیر تحریمی: اگرچه در تحریم روسیه علیه کشورهای غربی به تحریم انواع محصولات کشاورزی اشاره شده است با اینحال برخی استثنائات هم وجود دارد. در این ارتباط کالاهایی که ورود آنها منع نشده است شامل غذای کودک، انواع نوشیدنی های الکلی و غیر الکلی، دخانیات، توتون، تنباکو، قهوه، چای، انواع شکلات، شکر و ادویه جات، غلات و حبوبات، آرد و نشاسته، تخم مرغ و عسل، محصولات روغنی، کره های گیاهی و حیوانی قابل ذکر است. کشورهای تحریم شونده: همانگونه که در مقدمه نیز ذکر گردید کشورهایی هدف تحریم روسیه قرار گرفته اند که به نوعی علیه روسیه دست به اعمال تحریم زده اند. در این رابطه بصورت مشخص کشورهای اتحادیه اروپا، آمریکا، کانادا، استرالیا و نروژ اعلام شده است. هرکدام از این کشورها در صادرات برخی محصولات کشاورزی به روسیه تخصص پیدا کرده اند. بعنوان مثال مهمترین کالاهای کشاورزی که تعدادی از کشورهای غربی تولید و به روسیه صادر می کنند مختصرا به شرح ذیل می باشد: ایالات متحده: شامل گوشت، مرغ. کانادا: شامل نوشیدنی ها و غذاهای آماده، چربی های حیوانی و کره گیاهی و مواد معدنی. استرالیا: گوشت گاو یخ زده. ژاپن: شامل ماهی و محصولات آبزی، شیرخشک، آبجوی آلکلی و غیر الکلی، غذاهای آماده برخی انواع سس ها، ادویه جات و سوپ ها. سوئیس: شامل آرد و فرآورده های شیر. اوکراین: شامل حبوبات و پنیر و سایر فرآوردهای لبنی. کشورهای عضو اتحادیه اروپا اعم از: اتریش: شامل چرم خام، انواع خاص محصولات شیمایی کشاورزی، توتون و نوشیدنی ها. بلژیک: شامل غذاهای آماده، گوشت، ماهی، میوه و سبزیجات، کره و انواع نان. برای درک بهتر موضوع، نظام مبادلات کالایی ایالات متحده آمریکا با روسیه در حوزه صادرات محصولات کشاورزی در سال ۲۰۱۳ تشریح می گردد. میزان صادرات محصولات کشاورزی آمریکا به روسیه درسال ۲۰۱۳ کمتر از ۱ درصد کل صادرات محصولات کشاورزی آمریکا به خارج از آن کشور بوده است. مجموع صادرات محصولات کشاورزی آمریکا به خارج درسال مذکور درحدود ۱۴۴ میلیارد دلار بوده است، با این تفاسیر می توان نتیجه گرفت که صادرات موادغذایی آمریکا به روسیه درحدود ۱.۲ میلیارد دلار در سال است؛ در این ارتباط کالاهای عمده ای که درحوزه کشاورزی از طرف آمریکا به روسیه صادر می شود عمدتا محصولات فرآوری شده گوشت گاو و گوسفند و خوک بوده است که ارزش آن ۳۱۰ میلیون دلار درسال است. در همین سال مجموع کل صادرات دانه های درختی (آجیل) و بادام درجه یک آمریکا به روسیه به رقم ۱۷۲ میلیون دلار در سال رسید و صادرات دام زنده اعم از گاو و خوک به ارزش ۱۴۹ میلیون دلار رسید. از طرف دیگر روسیه دومین بازار بزرگ برای صادرات فرآورده های مرغی آمریکاست و در سال ۲۰۱۳ مجموعا رقمی در حدود ۲۶۷ هزار تن مرغ به ارزش ۳۰۹ میلیون دلار به روسیه صادر نموده است. لذا همانگونه که آمار نشان می دهد شرکت های آمریکایی از قبل عدم صادرات محصولات مذکور به روسیه مجموعا ۱.۲ میلیارد دلار خسارت خواهند دید. این رقم به نسبت برای صادرات محصولات کشاورزی آمریکا چندان تاثیر گذار نیست ولی برای روسیه رقم قابل ملاحظه ای خواهد بود . تاثیر تحریم واردات محصولات کشاورزی: برای بررسی تاثیر تحریم ها می بایست آنرا به دو بخش تقسیم کنیم که به شرح ذیل می باشد: الف: بر کشورهای تحریم شونده بنظر می رسد تحریم واردات محصولات کشاورزی دو تاثیر عمده بر کشورهای غربی خواهد گذاشت، اولین این تاثیر بر میزان درآمد عرضه کنندگان محصولات مذکور خواهد بود و این کاهش در درآمد باعث خواهد گردید تولیدکنندگان اروپایی با خطر ورشکستگی مواجه شوند. برای نمونه می توان مورد کاشت سیب در اروپا بخصوص لهستان را مثال آورد. پیش بینی می شود میزان تولید سیب در اورپا در سال جاری میلادی به ۱۲ میلیون تن در سال برسد این درحالی است که متوسط تولید این محصول در سال های گذشته بین ۱۰ تا ۱۱ میلیون تن در سال بوده است. از این میزان چیزی در حدود ۳ میلیون تن سیب در لهستان تولید می شود و از رقم مذکور بصورت معمولی در حدود ۷۰۰ هزار تن در سال به روسیه صادر می شود. عدم صادرات این حجم از سیب به روسیه می تواند تولیدکنندگان و توزیع کنندگان سیب در لهستان را با خطر ورشکستگی روبرو نماید. دومین مثال کشور هلند است. هلند دومین کشور بزرگ صادرکننده محصولات کشاورزی در دنیاست و روسیه یکی از مهمترین شریک های این کشور در جهان است. بنظر می رسد تاثیرات منفی تحریم ها بر اقتصاد کشور هلند بخصوص درحوزه صادرات گل کاملا مشهود خواهد بود. مثال سوم کشور فنلاند است. فنلاند یکی از بزرگترین صادرکنندگان مواد غذایی فرآوری شده و محصولات لبنی (دو سوم صادرات محصولات کشاورزی فنلاند به روسیه می باشد) به روسیه است و پیش بینی می شود بواسطه تحریم های صورت گرفته شرکت های لبنی فنلاند درحدود ۵۳۴ میلیون دلار خسارت ببینند. سالانه ۲۵ درصد از محصولات کشاورزی فنلاند به روسیه صادر می شود. بعنوان مثال محصولات لبنی با برند Valio در روسیه طرفداران زیادی دارد و کاملا شناخته شده است . کاهش قیمت مواد غذایی در اروپا دومین تاثیر تحریم های روسیه خواهد بود. برخی از کارشناسان اروپایی بر این باور هستند که تحریم واردات انواع میوه و مواد غذایی برای تولیدکنندگان اروپایی ضررهایی بدنبال خواهد داشت. برای نمونه آنها معتقدند بدون صادرات محصولات میوه به روسیه، احتمالا قیمت میوه در کشورهای اروپایی تا ۲۰ سنت برای هر کیلوگرم کاهش خواهد داشت و این باعث خواهد شد کشاورزانی که به امید صادرات میوه و مواد غذایی در اروپا سرمایه گذاری کرده اند سرمایه گذاری هایشان توجیه اقتصادی نداشته باشد و منجر به از دست رفتن سرمایه هایشان شود. کارشناسان حوزه کشاورزی معتقدند سرمایه گذاری های صورت گرفته زمانی توجیه خواهد داشت که قیمت میوه برای هر کیلوگرم ۳۵ سنت باشد. این نگرانی ها باعث گردیده است کمیسیون اتحادیه اروپا اعلام کند از تولیدکنندگان اروپایی سبزیجات و میوه جات حمایت می کند. ب: برکشور تحریم کننده تحریم واردات انواع محصولات کشاورزی بر اقتصاد روسیه بعنوان کشور تحریم کننده نیز تاثیر گذار خواهد بود. افزایش نرخ تورم و کمبود محصولات کشاورزی در روسیه از جمله تبعات اصلی تحریم های روسیه علیه کشورهای غربی خواهد بود. البته فعلا با توجه به وارداتی که از قبل انجام شده است انبارهای روسیه از محصولات کشاورزی وارداتی انباشته است ولی به مرور چنانچه دولت نتواند محصولات جدید را جایگزین محصولات مصرف شده نماید، احتمالا با کمبود مواد غذایی و کاهش عرضه، افزایش قیمت را شاهد خواهیم بود. نحوه جبران کمبود محصولات: همانگونه که در بخش قبلی ذکر گردید احتمالا کمبود محصولات کشاورزی در روسیه یکی از تاثیرات مهم تحریم محصولات کشاورزی خواهد بود. در این ارتباط دولت روسیه برای فائق آمدن بر این مشکل سه راهکار در اختیار دارد: ۱- از طریق جایگزینی شرکت های غربی با تولیدکنندگان داخلی: روسیه اعلام نموده در نظر دارد شرکت های اصلی تولید کننده محصولات کشاورزی روسیه را جایگزین شرکت های بزرگ صادرکننده محصولات کشاورزی نماید. پرواضح است در صورتی که در زمان تحریم، دولت روسیه با سرمایه گذاری در کشور خود زیر ساخت هایش را تقویت کند، تحریم ها بسیار کم اثر خواهند شد. در حال حاضر روسیه استراتژی جایگزینی کالاها را در پیش گرفته است و این کشور برای تمام کالاهایی که واردات آنها از سوی اروپا و یا خود روسیه در قالب تحریم علیه اروپا ممنوع شده است در حال بررسی جایگزین وارداتی است. ۲- از طریق جایگزینی سایر شرکت های خارجی تولیدکننده مواد غذایی: باید به این نکته توجه داشت که تولید محصولات کشاورزی تنها منحصر به چند شرکت بزرگ در کشورهای اروپایی نیست و امروزه شرکت های تولید کننده در سرتاسر دنیا پخش شده اند. قدرت های نوظهور درعرصه کشاورزی که اتفاقا رابطه خوبی هم با روسیه دارند می توانند جایگزین خوبی برای شرکای اروپایی روس ها باشند . کشورهای آمریکای لاتین مرجع مناسبی برای تأمین محصولات گوشتی مورد نیاز روسیه هستند به خصوص برزیل که این کشور یکی از بزرگ ترین تولید کنندگان گوشت در سطح جهان است و می تواند جایگزین آمریکا در زمینه تأمین گوشت شود. درهمین راستاست که دولت روسیه اعلام نموده برای جبران کمبود محصولات کشاورزی با چهار کشور برزیل، آرژانتین، اکوادور و شیلی مذاکراتی برای افزایش واردات مواد غذایی انجام داده است. دراین میان برزیل بیشترین بخت برای گسترش صادرات خود به روسیه را دارد. این کشور اخیرا اعلام کرده چنانچه روسیه بتواند تسهیلات گمرکی مناسبی اعطا نماید آماده است صادرات گوشت و فرآورده های گوشی و محصولات لبنی به روسیه را افزایش دهد. همچنین این کشور در نظر دارد در عوض صادرات کالاهای مذکور، واردات برخی محصولات کشاورزی از روسیه اعم از ماهی و غلات را افزایش دهد. کشور دیگری که مد نظر روسیه است اکوادور می باشد. واردات انواع محصولات آبزی، میوه، سبزیجات و گل از اکوادور که عمدتا بصورت فریز شده و یا در قالب کنسرو در قوطی های دربسته به روسیه صادر خواهد شد یکی از نتایج مذاکرات اخیر دو کشور است. مهمترین مشکل بر سر ارسال محصولات مذکور نحوه لجستیک خواهد بود؛ به گونه ای که محموله با کمترین زمان و هزینه به بازار روسیه برسد. به غیر از کشورهای آمریکای لاتین سایر کشورهای دیگر از جمله چین، ترکیه، هند، آفریقای جنوبی، ایران، مصر و جمهوری آذربایجان می توانند جایگزین کشورهای غربی شوند. بعنوان مثال درحال حاضر بخش اعظمی از میوه و سبزیجات وارد شده به روسیه از طریق کشور ترکیه تامین می شود و این کشور این شانس را خواهد داشت که بتواند بخش اعظمی از واردات روسیه را به خود اختصاص دهد. برخی از کارشناسان روسی خبر داده اند که روسیه برای تأمین و واردات برخی محصولات کشاورزی خود در حال بررسی واردات آنها از ایران و جمهوری آذربایجان است. مصر نیز یکی دیگر از گزینه های تأمین محصولات کشاورزی روسیه و بلاروس نیز منبع خوبی برای تأمین برخی محصولات لبنی روسیه است که جایگزین برخی کشورهای اروپایی از جمله فرانسه خواهد شد. ۳- تغییر در لیست کالاها: طرف های روسی در نظردارند باتوجه به شرایط و مقتضیات زمانی در آینده مجددا در فهرست کالاهایی که مورد تحریم قرار داده اند بازنگری کنند و احیانا برخی از این کالاها را از فهرست مذکور خارج و برخی دیگر از کالاها را جایگزین آن کنند. این موضوع باعث خواهد شد دست دولت باز بوده و در آینده چنانچه نتواند کالایی را به اندازه مصرف داخلی تامین و یا تولید و یا وارد نماید نام آنرا از فهرست سیاه، خارج و به بحران کمبود آن خاتمه دهد. روس ها اعلام نموده اند که در تغییر فهرست کالاها و کشورها انعطاف خواهند داشت؛ لذا کرملین اعلام نموده درصورتیکه که طرف های آمریکایی و اروپایی متعهد به یک گفتگوی سازنده باشند امکان خواهد داشت که مسکو در تصمیم خود تجدید نظر نماید . روش دور زدن تحریم واردات محصولات کشاورزی توسط تحریم شوندگان: یکی از مهمترین روش های دور زدن چنین تحریم هایی توسط کشورهای عضو اتحادیه اروپا می تواند از طریق اتحادیه گمرکی روسیه، بلاروس و قزاقستان باشد. کالاها در این کشورها بدون هیچگونه مانعی جابجا می شوند و می توانند وارد قلمرو روسیه شوند. این موضوع باعث نگرانی وزیر کشاورزی روسیه شده و ایشان اظهار داشته که کارشناسان این موضوع را تحت بررسی دارند؛ اخیرا مذاکراتی میان سه کشور جهت تهیه مکانیزم های اجرایی اغاز شده است. دومین راه جهت دورزدن تحریم ها می تواند از طریق تاسیس شرکت های صوری در سایر کشورها و در نتیجه صادرات محصولات کشاورزی از طریق شرکت های مذکور به روسیه باشد. روس ها برای جلوگیری از آن نیاز به ایجاد یک شبکه گسترده و تبادل مرتب اطلاعات دارند که هزینه زیادی برای آنها در بر خواهد داشت. موضوع سومی که می تواند تاحدودی باعث نگرانی روس ها شود ارجاع پرونده روسیه به سازمان تجارت جهانی است . کشورهای غربی و روسیه از اعضای WTO هستند، لذا این حق برای کشورهای غربی محفوظ است که این موضوع را به کمیسیون های مربوط در سازمان تجارت جهانی ارجاع دهند . باتوجه به اینکه کمیسیون های حل اختلاف سازمان فوق اصولا دارای ساختاری غربی است و کشورهای اروپایی و آمریکا در آن نفوذ غیر قابل انکاری دارند چنانچه پرونده ای علیه روسیه گشوده شود احتمال صدور رای به ضرر روسیه اجتناب ناپذیر است. نویسنده: محسن صیفی، |  |
↧
بررسی جوانب مختلف منع واردات محصولات کشاورزی توسط روسیه از کشورهای غربی
↧