| شب کریسمس ۲۰۱۲، ولادیمیر پوتین در راه بازگشت از سفر ۱۵ ساعته خود در دهلی به سوی کاخ کرملین بود. او از این سفر دست پر باز می‌گشت. این ششمین سفر پوتین از سال ۲۰۰۰ به پایتخت هندوستان بود. از هنگامی که پیمان همکاری استراتژیک میان این دو کشور امضا شده است، نشست سران به طور مرتب همه ساله برگزار می‌شود. امسال اما تردیدها و حرف و حدیث‌های بسیاری درباره امکان دستیابی به توافقات مشترک میان رهبران دهلی و مسکو پدید آمده بود. از یک‌سو، سرمایه گذاری ۳.۲ میلیارد دلاری روسیه در بخش مخابرات هند با مشکلاتی روبرو شده و کار به دادگاه کشیده است، از سوی دیگر پروژه هسته‌ای کودانکولام که فازهای یک و دو آن توسط متخصصین روس به پایان رسیده، برای ورود به فازهای بعدی دچار مشکلات جدی شده است. هندی‌ها در سال ۲۰۱۰ قانون تازه استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای را به تصویب رسانده‌اند که دست و پای روس‌ها را برای اجرای پروژه کنونی سخت می‌بندد. این در حالی است که طرف روس ادعا می‌کند که چون قرارداد اجرای این پروژه در سال ۲۰۰۸ بسته شده، نباید قانون کنونی را عطف به ماسبق کرد. از اینها گذشته، تلاش شهرداری مسکو برای تخریب بنای یکی از معابد هندوها در این شهر که به یاد خدای بزرگ هندوها، لرد کریشنا، ساخته شده، واکنش تند گروه‌های مذهبی هندو را به دنبال داشته است. بر این همه باید تلاش تازه روسیه برای گسترش روابط خود با پاکستان، دشمن دیرینه هند، را نیز بر فهرست موانع گسترش همکاری میان روس‌ها و هندی‌ها افزود. اما هنر سیاستمداران کارکشته، گذر از بحران‌ها و تبدیل تهدیدها به فرصت‌هاست. پوتین و مانموهان سینگ هر دو رهبرانی سرد و گرم چشیده‌اند که به خوبی می‌دانند چگونه راه‌حلی برای برون‌رفت از بن بست‌های پیشرو بیابند. روابط هند و روسیه در دوران زمامداری پوتین همواره رو به رشد بوده است. پوتین تنها رهبر کرملین از هنگام تشکیل فدراسیون روسیه است که افتخار آن را داشته تا به عنوان مهمان ویژه، در جشن‌های روز ملی هند در سال ۲۰۰۷ شرکت نماید. از سال ۲۰۰۰ تاکنون ارزش مبادلات بازرگانی میان دو کشور شش برابر شده و پیش بینی می‌شود که تا پایان سال ۲۰۱۲ به ۱۰ میلیارد دلار برسد. از نظر نظامی نیز روابط هند و روسیه از عمق استراتژیک ویژه‌ای برخوردار است. روسیه پس از آمریکا، دومین فروشنده تجهیزات نظامی در جهان به شمار می‌رود. هندوستان نیز به گزارش موسسه سیپری در سوئد، در سال ۲۰۱۱ بزرگترین خریدار سلاح در جهان بوده است. این دو کشور روابط تسلیحاتی گسترده‌ای با یکدیگر دارند. پیشینه این روابط به دوران جنگ سرد باز می‌گردد. رویکرد چپ‌گرایانه سیاستمداران هندی، به گسترش روابط مسکو و دهلی در آن دوران کمک شایانی کرد و اتحاد شوروی نه تنها بزرگترین شریک اقتصادی و نظامی هند به شمار می‌رفت، بلکه با امضای پیمان استراتژیک دوستی میان دو کشور در سال ۱۹۷۱، به پشتیبان اصلی هند در برابر دشمنان این کشور بدل شد. این روابط که در دهه ۱۹۹۰ و به دنبال بحران‌های سیاسی و اقتصادی در درون روسیه به سردی گراییده بود، از هنگام به قدرت رسیدن پوتین بار دیگر رو به گرم شدن نهاد. ارزش مبادلات اسلحه میان دو کشور از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ معادل ۳۰ میلیارد دلار بوده و روسیه به تنهایی بیش از ۷۰ درصد بازار خریدهای تسلیحاتی هند را به دست گرفته است. این در حالی است که سهم آمریکا از این بازار تنها دو درصد بوده است. با این‌همه، در سال‌های اخیر کارخانه‌های اسلحه‌سازی روسیه از یک‌سو قیمت‌ها را بالا برده‌اند و از سوی دیگر کیفیت کار را پایین آورده‌اند. دولت روسیه نیز در فروش تجهیزات نظامی استراتژیک برخی ملاحظات دیگر مانند مواضع چینی‌ها در این زمینه را نیز در نظر گرفته و همین موجب شده تا هندی‌ها به دنبال یافتن بازارهای تازه‌ای در اروپا و آمریکا برآیند و اجازه دهند که اسرائیلی‌ها در جایگاه دومین فروشنده تسلیحات به هند بنشینند. هندی‌ها می‌خواهند که در ۱۰ سال آینده ۱۰۰ میلیارد دلار صرف به روز کردن تجهیزات نظامی قدیمی خود که از دوران اتحاد شوروی به جای مانده‌اند، بکنند. همین انگیزه خوبی برای روس‌ها خواهد بود که تلاش بیشتری برای دوباره محکم کردن جای پای خود در این کشور بکنند. روسیه که در این روزها بازار فروش اسلحه خود در لیبی را از دست داده و چشم انداز روشنی از همکاری‌های نظامی در سوریه را نیز پیش روی خود نمی‌بیند، بی‌تردید تداوم همکاری‌های نظامی با هند را مشتاقانه‌تر دنبال خواهد کرد. پوتین این همه راه را در شب عید کریسمس آمد تا با امضای قرارداد ۲.۹ میلیارد دلاری فروش تجهیزات نظامی مانند ۴۲ جت جنگنده سوخوی روسی و ۷۱ هلیکوپتر جنگی به هندی‌ها، راه را برای گسترش همکاری‌ها هموارتر کند. این اما تنها هدیه‌ای نبود که دریافت کرد. به جای اجرای فازهای پر دردسر سوم و چهارم پروژه هسته‌ای کودانکولام، در قرارداد تازه‌ای بنا شد که روس‌ها سالانه یک نیروگاه هسته‌ای برای تولید ۱۰۰۰ مگاوات برق در هند بسازند. این کار برای هجده سال به طور مرتب انجام خواهد شد. برای هر طرح نیز ۲.۵ میلیارد دلار هزینه پیش‌بینی شده است. این بدان معناست که در پایان اجرای پروژه در سال ۲۰۳۰ روسیه دست کم ۴۵ میلیارد دلار درآمد کسب کرده و ۲۰ درصد تولید برق هند را نیز در دست گرفته است. از سوی دیگر، مقامات بانک دولتی هند که بزرگترین بانک این کشور به شمار می‌آید نیز در این سفر با مقامات صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه قراردادی را امضا کردند که برپایه آن، طرفین به میزان دو میلیارد دلار در حوزه‌های گوناگون اقتصادی در دو کشور سرمایه گذاری خواهند کرد. روسیه و هند در زمینه تجارت الماس نیز همکاری نزدیکی با یکدیگر دارند. شرکت روسی الروسا که یک چهارم الماس خام جهان را تولید می‌کند، سالانه یک میلیارد دلار الماس به هند می‌فروشد تا در ساخت جواهرات هندی به کار روند. هند نیز در مقابل در بازار دارویی روسیه نقش آفرینی می‌کند و با فروش سالانه ۸۰۰ میلیون دلار دارو به روسیه، سومین فروشنده دارو به این کشور به شمار می‌رود. از مجموع این داده‌ها چنین بر می‌آید که سرمایه‌گذاری و بازرگانی میان این دو کشور در حوزه‌های دفاعی، انرژی و زیرساخت‌ها آن اندازه گسترده است که حتی همکاری‌های میان روسیه و پاکستان نیز نمی‌تواند به روابط استراتژیک روسیه و هند آسیبی جدی وارد کند. پوتین در مقاله‌ای که در روزنامه هند و پیش از سفر خود به دهلی به چاپ رساند، گفته بود که: "گسترش دوستی و همکاری با هند، از اولویت‌های نخست سیاست خارجی ما است. و نیز: روسیه و هند نمونه‌هایی از رهبری متعهدانه و همکاری‌جویانه در قالب‌های جمعی در عرصه بین‌المللی هستند. همین سخنان سربسته می‌توانند گویای آن باشند که دو کشور گوشه چشمی هم به همکاری‌های برون‌مرزی دارند. بی‌تردید منافع مشترک آنان در این زمینه، می‌تواند عرصه را برای برپاداری امنیت دسته‌جمعی منطقه‌ای، به ویژه در افغانستان پس از بیرون رفتن نیروهای بیگانه، فراهم آورد؛ نکته‌ای که در گفتگوهای سران جای ویژه‌ای داشت اما در خبرها کمتر شنیده شد.نويسنده: ماندانا تيشه‌يار |  |
↧
هدیه بابانوئل برای رهبران کرملین؛ دستاورد مهم سفر پوتین به هند
↧