| ایراس: روسيه يكي از بزرگترين صادر كنندگان سلاح جهان است. اگر در دوران شوروي ملاحظات ايدئولوژيك و سياسي نقش اساسي را در صادرات اسلحه ايفا مي‌كرد در دوران روسيه فدراتيو و پس از فروپاشي، منافع و سود اقتصادي عنصر تعيين كننده صادرات اسلحه از سوي روسيه بوده است. به همين سبب بود كه روسيه شروع به فروش اسلحه به چين نمود يا آنكه به همكاري‌هاي نظامي و فروش اسلحه به كره جنوبي، پاكستان، مالزي، تركيه يا مراكش اقدام کرد. با اين وجود در سراسر دوران شوروي و روسيه فدراتيو، سلاح‌هايي بوده كه مسكو از فروش آنها خودداري كرده است. سلاح‌هاي اسرار آميزي كه به تعداد زياد توليد شد، اما تنها به خدمت ارتش سرخ يا ارتش روسيه درآمد. برخي معتقدند تكنولوژي بسيار پيشرفته به كار رفته در آنها موجب گرديد تا روسيه از فروش آنها خودداري كند؛ زيرا از انتقال جزئيات فني آنها به دشمنان و رقباي خود واهمه داشته است. با اين حال، برخي از اين تسليحات چندان هم پيشرفته به نظر نمي‌آيند يا امكان آن وجود داشت با گذشت زمان به فروش رسند. هر چند از نظر تكنولوژيك و نظامي، صدور برخي از آنها ممكن بوده كه به خطري براي خود روسيه بدل شود. در ادامه به ده سلاحي كه روس‌ها هرگز صادر نكردند نگاهی خواهیم داشت. ۱-سوخو ۹ سوخو ۹ هواپيماي شكاري رهگيري بود كه نخستين بار در ۱۹۵۶ به پرواز درآمد و در ۱۹۵۹ به صورت كامل عملياتي شد. تا زمان بازنشستگي اين هواپيما در سال‌هاي دهه ۱۹۷۰، تعداد اعجاب آور ۱۱۵۰ فروند از آن ساخته شد كه البته تنها در نيروي هوايي شوروي خدمت كرد. سوخو-۹ به رادار احتمالا پيشرفته‌اي مجهز بود گرچه تنها موشك‌هاي حرارت ياب حمل مي‌كرد و از عملكرد آن در نيروي هوايي شوروي اطلاع چنداني در دست نيست. علي رغم شمار بسيار زياد اين هواپيما در نيروي هوايي شوروي، اسرار مرتبط با آنها همواره از سوي روس‌ها پنهان نگاه داشته مي‌شد. البته هنوز هم از آن چيزهاي بسيار كمي مي‌دانيم. ۲-سوخو ۱۱ شكاري رهگير سوخو-۱۱ نسخه بهسازي شده سوخو-9 بود كه با تعداد بسيار كمتر يعني ۱۰۸ فروند توليد شد و از ۱۹۶۴ وارد خدمت نيروي هوايي شوروي گرديد و در ۱۹۸۳ بازنشسته شد. اين شكاري رهگير روسي هم داستاني بسيار رازآلود دارد. مطابق با برخي گزارش‌ها، خلبان يك سوخو-۱۱ با هواپيمايش به غرب گريخت و همين مسئله سبب شد تا روس‌ها كل برنامه سوخو-۱۱ را متوقف كنند و توليد آن را محدود نمايند. نيروي هوايي شوروي در واهمه از لو رفتن اسرار سوخو-۱۱ تصميم گرفت تا پروژه جديدتر سوخو-۱۵ را به سرعت عملياتي سازد. ۳-سوخو ۱۵ شكاري رهگير سوخو-۱۵ در سال ۱۹۶۵ در نيروي هوايي شوروي عملياتي گرديد و علي رغم توليد ۱۲۹۰ فروند تنها در خدمت نيروي هوايي شوروي درآمد. اين جنگنده عامل ساقط كردن هواپيماي مسافربري خطوط هوايي كره در ۱۹۸۳ بود كه ۲۴۴ مسافر آن كشته شدند. سوخو ۱۵ از پيشرفته‌ترين رادار ساخت شوروي برخوردار بود و براي مقابله با جنگنده‌هاي مجهز به رادار ناتو و نيز بمب افكن‌هاي دورپرواز و سريع غربي ساخته شد. براي بسياري از تحليل گران نظامي، سوخو-۱۵ يك شبه و يك موجود رازآلود بود. هرچند به دست آوردن نمونه‌اي از ميگ-۲۵ توسط آمريكا تا حد زيادي از رازآلودگي آن كاست اما سوخو-۱۵ تا آخر عمر عملياتي خود در اوايل دهه ۱۹۹۰ همچنان اسرار آميز بود. به خصوص آنكه بر خلاف ميگ-۲۵ كه صادر شد، هيچ سوخو-۱۵ اي صادر نگرديد. ۴-ميگ ۳۱ ميگ ۳۱ بر پايه بهسازي گسترده هواپيماي افسانه‌اي ميگ-۲۵ ساخته شد. بهسازي گسترده‌اي كه به خصوص در رادار اسرار آميز آن به كار رفت يكي از مهم ترين معماهاي نظامي اواخر دوران جنگ سرد را تشكيل مي‌داد و البته هنوز هم يك معماي حل نشده است. در كل بيش از ۴۰۰ فروند ميگ-۳۱ توليد شد كه هنوز هم بخش بزرگي از آنها در نيروي هوايي روسيه عملياتي هستند. رادار ميگ-۳۱ و ادعاي اينكه قادر به رهگيري هواپيماهاي رادارگريز نسل اول مانند اف-۱۷ است يكي از واهمه‌هاي اصلي آمريكا در دهه‌هاي ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ بود. تعمد روس‌ها در عدم فروش آن به اين اسرار آميز بودن شدت بيشتري بخشيده بود. ايران و سوريه بارها خواستار خريد ميگ-۳۱ شده بودند و گفته مي شود حتي سوريه قرارداد خريد ۱۲ فروند ميگ-۳۱ دسته دوم را به روسيه داده بود. با اين حال به نظر نمي‌آيد روسيه دست به فروش ميگ-۳۱ به هيچ كشوري بزند. ۵-توپولوف ۲۲ ام توپولوف ۲۲ ام نسخه پيشرفته‌تر و به كلي بهسازي شده و جديدي بر اساس بمب افكن توپولوف ۲۲ است. توپولوف ۲۲ به عراق و ليبي فروخته شد اما هرگز در ميدان نبرد نتوانست عملكرد مطلوبي از خويش برجاي گذارد. با اين حال توپولوف ۲۲ ام با ارتقاي بسيار مناسب از نظر اسكلت، موتور و تجهيزات الكترونيك به عنوان يك بمب افكن دورپرواز، بدل به يكي از هواپيماهاي اصلي نيروي هوايي شوروي و سپس روسيه فدراتيو شد. اگرچه نسخه‌اي از اين هواپيما كه براي جنگ ضد زيردريايي توسعه يافته است به صورت قرض در اختيار هند قرار داده شده با اين حال به نظر مي‌آيد روسيه علاقه‌اي براي فروش اين بمب افكن راهبردي ندارد. چين، هند و حتي ايران در دو دهه گذشته تقاضاي خريد توپولوف ۲۲ ام را داشته‌اند اما روسيه از فروش آن خودداري كرده است. به ويژه در رابطه با چين و مسلح بودن آن به سلاح هسته‌اي، اصرارهاي پكن براي خريد توپولوف ۲۲ ام با سكوت مسكو همراه شده است. ۴۹۷ فروند توپولوف ۲۲ ام توليد شده اما به نظر نمي‌آيد علي رغم مشترياني كه دارد، هيچ گاه صادر شود. ۶-توپولوف ۹۵ بمب افكن راهبردي توپولوف ۹۵ ظاهري بسيار قديمي دارد. اين هواپيماي ملخي با موتورهاي توربو پراپش در مقايسه با بمب افكن‌هاي رقيبش مانند بي-۵۲ و بي-۱ آمريكا يا ولكان و واليانت و ويكتور انگليسي كه موتورهاي جت داشتند، يك دايناسور عقب افتاده است. با اين حال از زمان شروع توليدش در اوايل دهه ۱۹۵۰ تا كنون تعداد ۵۰۰ فروند از آن ساخته شده است و براي دهه‌ها تا زمان حاضر ستون فقرات نيروهاي راهبردي اتمي روسيه بوده است. روسيه هيچ تمايلي براي فروش اين بمب افكن راهبردي نداشته است. گفته مي‌شود چين ابراز تمايل براي خريد توپولوف-۹۵ داشته است اما روسيه قصد فروش آن را –به دليل نگراني‌هاي همسان با فروش توپولوف ۲۲ ام- ندارد. ۷-توپولوف ۱۶۰ از اين قوي سپيد روسي ۳۶ فروند تاكنون ساخته شده است. توپولوف ۱۶۰ بزرگترين بمب افكن دنياست و تنها به كار پرتاب بمب اتمي مي‌آيد. به همين سبب فروش آن توسط روسيه غير ممكن به نظر مي‌رسد. ۸- موشك‌هاي كروز روسيه انواع متعددي از موشك‌هاي كروز به ويژه موشك‌هاي ضدكشتي را به توليد رسانده است اما تعداد كمي از آنها را صادر نموده است. كاربرد اين موشك‌ها به ويژه در حمله به ناوهاي هواپيمابر دشمن و نيز كشتي‌هاي جنگي موشك انداز آن است. برد بلند و دورايستايي اين موشك‌ها در كنار سرهاي جنگي نيرومندشان از آنها خطراتي بسيار مهيب براي هرنيروي دريايي ساخته است. علي رغم تمايل بسياري كشورها مانند چين و ايران براي به خدمت گرفتن موشك‌هاي كروز برد بلند روسي، روسيه از فروش آنها خودداري كرده است. هرچند چين و ايران توانسته‌اند از طريق كشورهاي بازمانده از شوروي مانند اوكراين و روسيه سفيد به تعداد محدودي از برخي نمونه‌ها دست يابند اما دانسته‌ها درباره حجم اعظم زرادخانه موشك‌هاي كروز روسي بسيار اندك است. ۹-زيردريايي كلاس زولو اگر روس‌ها در ساختن جنگنده بمب افكن يا تانك يا تجهيزات راداري و الكترونيك مورد انتقاد بسيار قرار دارند در ساختن زيردريايي توانسته‌اند بارها از رقباي غربي‌شان جلو بزنند. به طوري كه براي سال‌هاي متمادي از جنگ سرد، روسيه در توليد زيردريايي(به ويژه انواع ديزلي آن) از غرب سرآمدتر بودند. يكي از اين زيردريايي‌هاي سرآمد، زيردريايي كلاس زولو بود كه ۲۶ فروند از آن ساخته شد اما هيچ گاه صادر نگرديد. روس‌ها بعد و قبل از زولو زيردريايي‌هاي زيادي من جمله كلاس رومئو و كلاس كيلو را به صورت گسترده‌اي صادر كردند اما اينكه چرا زولو محدود به نيروي دريايي شوروي بود مشخص نيست. ۱۰- زيردريايي كلاس تانگو از اين زيردريايي ديزلي هم تعداد ۱۸ فروند ساخته شد اما روس‌ها تمايلي به فروش آن از خود نشان ندادند و استفاده از آن را منحصر به نيروي دريايي شوروي ساختند. نویسنده: امین پرتو، دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه تهرانانتهای متن/ |  |
↧
ده سلاحي كه روسيه هرگز صادر نكرد
↧