| طرح مساله روز سه شنبه ۱۵ مرداد ژان پساکی، معاون وزیر خارجه آمریکا اعلام کرد وزرای خارجه روسیه و آمریکا به منظور مذاکره برای استرداد "ادوارد اسنودن "، افشاگر اطلاعاتی که هم اکنون در مسکو اقامت موقت دارد، روز جمعه هجدهم مرداد در واشنگتن دیدار خواهند داشت. این در حالی است که یک روز پیش از آن " سرگی ریباکوف"، معاون لاوروف، وزیر خارجه روسیه خاطرنشان کرد در این نشست وزرای آمریکا و روسیه درباره وضعیت ادوارد اسنودن، افشاگر اسناد محرمانه سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا گفت‌وگو نخواهند کرد. زیرا چیزی برای مذاکره وجود ندارد. با این حال زمانی که روز سه شنبه اوباما اعلام کرد با وجود مشکلات ناشی از ماجرای اسنودن تصمیم گرفته در اجلاس سران کشورهای گروه بیست در پائیز آینده در مسکو شرکت کند ، ظاهرا زمینه برای انجام مذاکره درباره آینده اسنودن نیز فراهم شده است. از روز پنجشنبه دهم مرداد که منابع خبری روسیه اعلام کردند دولت این کشور با اعطای اقامت موقت یکساله به" ادوارد اسنودن"، عامل پیشین اطلاعاتی آژانس امنیت ملی آمریکا موافقت کرد، فضای بدبینی در روابط مسکو و واشنگتن در سطح دیپلماتیک و رسانه ای حاکم شد. از آنجا که چند روز پیش از آن پوتین، رئیس جمهوری روسیه اعلام کرده بود اسنودن باید خاک روسیه را ترک کند ، تعجب ناظران خبری در مورد این چرخش موضع روسیه برانگیخته شد. اما گویا این تغییر موضع روسیه حکایت از موثر واقع شدن فشار جناح های درونی قدرت در روسیه داشت که تحویل یا راندن اسنودن از روسیه را ضربه حیثیتی برای روسیه تلقی می کردند . در مقاله پیش روی تلاش شده است به این سوالات پاسخ داده شود که چه عاملی موجب شد که روسیه درباره اعطای پناهندگی به اسنودن تجدیدنظر کند؟ از آن مهم تر اینکه آیا امکان دارد روسیه درباره استرداد اسنودن با آمریکایی ها معامله کند؟ علاوه بر این به این پرسش اصلی پاسخ داده می شود که این اقدام روسیه چه تاثیری بر آینده مناسبات دو کشور خواهد داشت؟ پیشینه بحث روسیه و غرب به رغم گذشت ۲۲ سال از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد، هنوز هیچ سازوکار باثباتی برای حل اختلافات ناشی از فعالیت های جاسوسی بین دو کشور ایجاد نکرده اند. در دوران جنگ سرد در موارد متعددی دو کشور یکدیگر را به فعالیت های جاسوسی و خارج از عرف دیپلماتیک متهم می کردند. اما شاید ماجرای اسنودن را بشود با پناهندگی "آرکادی نیکلایه ویچ شفچنکو"، دیپلمات برجسته شوروی در سازمان ملل ، مقایسه کرد که در سال ۱۳۶۵ به آمریکا پناهنده شد. ا و خاطرات خود را در کتاب خداحافظ مسكو که به فارسی هم ترجمه شده است ، منتشر کرد . که اسرار بسیاری را از داخل کرملین برای جهان غرب برملا ساخت. اما در یکی از آخرین موارد و شاید از مهم ترین آنها پس از پایان جنگ سرد، آنطور که منابع خبری روسیه به نقل از ارگان های امنیتی اطلاع دادند، "الکساندر پوتییف"، سرهنگ سابق اداره اطلاعات خارجی روسیه موفق به فرار از روسیه شده و با کسب پناهندگی از آمریکا توانست ضربه بزرگی به موقعیت اطلاعاتی روس ها در آمریکا وارد سازد. زیرا اطلاعاتی که از طریق سرهنگ پوتییف در اختیار مقام های امنیتی آمریکا قرار گرفت اسرار گروه ۹ نفره از متهمان به جاسوسی برای روسیه در آمریکا ، افشاء شد . انتشار فیلم ها و اسناد این نه نفر ، روسیه را مجبور کرد به یکی از مهم ترین تبادلات جاسوسان در قرن ۲۱ تن دهند. بدین ترتیب در جولای سال ۲۰۱۰ چهار تن از آمریکایی هایی را که به اتهام جاسوسی در روسیه زندان بودند، با آن نه نفر معاوضه شدند. تحلیل موضوع اگر قرار باشد مبادله ای بر سر تحویل دادن اسنودن به آمریکایی ها انجام شود احتمالا آقای پوتییف یکی از کاندیداهای مناسب خواهد بود که روس ها مایلند با اسنودن معاوضه شود. چرا که آنها علاوه بر آنکه توانستند ضربه اطلاعاتی امنیتی سال ۲۰۱۰ را جبران کنند می توانند از اطلاعات سوخت شده اسنودن در آژانس امنیت ملی آمریکا بهره بگیرند. البته انجام چنین معامله ای برای هر دو طرف موجب بی آبرویی و سرخوردگی از سوی سازمان های حقوق بشری خواهد شد. اگرچه به دلیل اهمیت بسیار بالای اطلاعات اسنودن مقام های آمریکایی در روزهای آینده تمام امکانات خود را بکار می گیرند تا روس ها را متقاعد کنند که اسنودن را به دولت آمریکا تحویل دهند. اما کاخ سفید برای تحقق این هدف خود با چند مانع جدی روبرو است : ۱-قدرت مانور آمریکا محدود است زیرا ابتکار عمل کاملا دست روس ها افتاده و آمریکایی ها حتی نتوانستند از تهدید به لغو سفر اوباما به روسیه به عنوان اهرم فشار استفاده کنند. به همین دلیل مجبور شدند با شرکت اوباما در اجلاس سران گروه ۲۰ در سنت پترزبورگ در پائیز آینده امیدوار باشند تا مذاکرات سران دو کشور این مشکل را حل کند. ۲- آمریکا نمی تواند جنبه های حقوق بشری قضیه اسنودن را کتمان کند. همچنانکه مقام های روسی با ارسال دعوتنامه ای برای پدر اسنودن از وی دعوت کرده اند به منظور دیدار با فرزندش به مسکو سفر کند تا بدین ترتیب با پررنگ کردن جنبه های انسانی و حقوق بشری موضوع ، فشار آمریکایی ها را برای بازپس گیری اسنودن خنثی سازند. روسیه در عمل به افکارعمومی مردم جهان چنین القاء می کند که نمی تواند با تحویل یک ناراضی آمریکایی که اقدامش خدمت بزرگی به افشاء یکی از پیچیده ترین برنامه های اطلاعاتی کنترل احوال شخصی بوده او را با خطر مرگ روبرو کند. زیرا در آمریکا هنوز قانون اعدام اجراء می شود. ۳- مساله پناهندگی اسنودن به روسیه در عمل به عنوان اهرم فشاری برای مسکو تبدیل شده است تا از این اهرم بتواند درباره سایر موضوع های مورد اختلاف مسکو – واشنگتن بهره برداری کند. از جمله مهم ترین مسائل مورد اختلاف روسیه و آمریکا در سالهای اخیر آینده سوریه و استقرار سامانه موشکی موسوم به سپردفاعی در رومانی و رادارهای مربوط به آن، در خاک ترکیه بوده است. بر این اساس تنها می توان گفت مذاکرات "سرگی لاوروف"، وزیر خارجه و "سرگئی چویگو"، وزیر دفاع روسیه در روز جمعه در واشنگتن "زمینه سازی" برای پیدا کردن راهکاری دو جانبه برای حل و فصل مشکلات پیچیده کنونی در مناسبات کرملین و کاخ سفید به شمار می رود، و نمی تواند یک اقدام نهایی باشد. زیرا با در نظر گرفتن عمق اختلاف های موجود بین دو طرف و نیز این واقعیت که ماجرای اسنودن سطح پیچیده و چند لایه ای دارد نمی شود انتظار داشت در یک مذاکره به راهکار نهایی برسند. نکته مهم دیگر آنکه اطلاعاتی که در اختیار اسنودن قرار دارد در عمل مانع از آن می شود که حتی اگر دو طرف بخواهند ، بتوانند به راحتی بر سر تبادل او معامله کنند. زیرا پس از فرار اسنودن به هنگ کنک در تیرماه اخباری منتشر شد که او اسناد سری و محرمانه را در نزد افرادی به امانت گذاشته تا اگر بلایی بر سر او بیاید ، آن اسناد برای انتشار در اختیار سایت ویکیلیکس قرار داده شود. بنابراین روس ها و آمریکایی ها می دانند با این مورد نمی توان مانند سرجوخه منینگ که به راحتی در تور نیروهای امنیتی آمریکا گرفتار شد، رفتار کنند. به نظر می رسد یکی از دلایل اقامت نسبتا طولانی یک ماهه اسنودن در فرودگاه مسکو نیز همین موضوع مهم بوده که روس ها مایل بودند در این مدت دقیقا به این جمع بندی برسند که اسنودن چه چیزهایی را با خود به خارج آمریکا منتقل کرده است، و تا چه حد می توانند بخاطر اطلاعات او ریسک تیره شدن مناسبات خود را با طرف آمریکایی بپذیرند. افشای اطلاعات همراه اسنودن، یک کابوس برای دولت امریکا و یک رویا برای دولت روسیه محسوب می شود . زیرا در صورتی که اسنودن موفق شود تحت حمایت دولت روسیه یک زندگی معمولی را در پیش بگیرد، حتی اگر اسناد سری خود را نیز افشاء نکند، راه جدیدی در پیش روی نسل جوان امنیتی معترض آمریکا، باز می شود تا برای اعتراض به شیوه های خشن و غیر انسانی که به ویژه از یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱ به بهانه مبارزه علیه تروریسم در آمریکا اعمال می گردد، به روسیه فرار کرده و اطلاعات افشاگرانه خود را از طریق سایت ویکیلیکس و یا دیگران در اختیار جهانیان قرار دهند. این جریان زنگ خطر را برای سازمان های شانزده گانه اطلاعاتی آمریکا، به صدا در می آورد. چون از این پس راهی جدید برای بیان اعتراض به شیوه های غیر انسانی موجود در فعالیت هایی که تحت عنوان مبارزه با تروریسم در آمریکا و سایر نقاط جهان انجام می شود ،پیش روی نسل جدید عصایانگر امنیتی و اطلاعاتی در آمریکا باز می شود. این هم از عبرت های مهم تاریخ است که زمانی واشنگتن و نیویورک معبری برای فرار ناراضیان شوروی محسوب می شدند. اما امروز مسکو و سنت پترزبورگ به مکان های مناسبی برای فرار ناراضیان اطلاعاتی آمریکایی تبدیل شده است. جالب آنکه در خود روسیه نیز در سال های اخیر شاهد فرار ناراضیان روسیه به سایر کشورها هستیم. عملکرد غلط دولت ها و نظام های سیاسی مردم کشورهای جهان را به کجاها که نمی برد. نویسنده: حسن بهشتی پور، کارشناس ارشد مسائل سیاسی |  |
↧
مسکو، پناهگاهی برای ناراضیان اطلاعاتی آمریکا
↧