| بر اساس یافته‌های یک نظرسنجی که توسط آکادمی علوم روسیه و بنیاد ابرت فردریش انجام شده، ۸۳ درصد از مردم روسیه توزیع درآمد را ناعادلانه می‌دانند. هدف اصلی این نظرسنجی تشخیص "رویای روسی" یا ماهیت جامعه‌ای است که شهروندان روسیه خواهان زندگی در آن هستند. نتایج این نظرسنجی حاکی از این مهم می‌باشد که اولویت اصلی درصد بالایی از پاسخ دهندگان به این نظرسنجی، عدالت اجتماعی است. خیلی‌ها بر این باورند که این مسئله فقط از عهده دولتی قدرتمند که بتواند از حقوق ضعفا در برابر قدرتمندان دفاع کند، بر می‌آید. با این وجود بسیاری از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی خواهان دخالت دولت در زندگی شخصی خود نبودند. در این پژوهش، سنجش دموکراسی نه بر پایه حقوق سیاسی، بلکه از منظر صیانت از حقوق اجتماعی اولیه و حکومت قانون بوده است. اعتراض و رویا موج اعتراضی که روسیه را در زمستان و بهار ۲۰۱۲ فراگرفت، بیانگر این حقیقت غیرقابل انکار است که شهروندان روسی نسبت به گذشته نقش مهمتری در سیاست کشور پیدا کرده‌اند و این نقش رو به فزونی است. تعویض قدرت بین مدودف و پوتین، نخست‌وزیر و رییس جمهور روسیه، برای بسیاری دال بر بی‌اعتنایی به خواسته رای دهندگان بوده است. دستکاری در انتخابات پارلمانی ۴ دسامبر ۲۰۱۱ آخرین ضربه‌ای بود که طاقت مردم را طاق کرد: نارضایتی عمومی از شرایط اجتماعی پیشتر شروع شده بود و حالا به خیابان‌های مسکو و دیگر شهرها هم کشیده شده بود. جامعه شناسان مرکز تحقیقات راهبردی مسکو، نشانه‌های نارضایتی و ناامیدی چشمگیری را در میان مردم از ماه‌ها قبل دیده بودند. با این وجود، برای اکثریت ناظران میزان این نارضایتی متعجب کننده بود و بیانگر این واقعیت بود که جامعه روسیه درآینده باید با دقت بیشتری مطالعه و بررسی شود. انتقادی که این روزها بسیار به گوش می‌خورد این است که جنبش شهروندان روسی فقط علیه پوتین و "حزب قدرت"، روسیه متحد می‌باشد. اما منتقدان بسیاری بر این باورند که این خیابانها پیشنهاد خط مشی جایگزینی برای ارایه ندارند. از آنجایی که دولت در سال‌های اخیر از ایجاد جایگاه‌های سازمان یافته مستقل که بستر مناسبی برای شکل‌گیری افکار سیاسی است، ممانعت کرده، این اتهام تا حدی قابل توجیه و در عین حال ناعادلانه می‌باشد. با ایجاد احزاب جدیدی که در پاسخ به اعتراضات تا حد قابل توجهی آسان سازی شده‌اند، فرصت‌های جدیدی در آینده به وجود خواهد آمد. به هر حال حوزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیازمند بحث‌های جدی در آینده می‌باشد. برخلاف این پیش زمینه، بنیاد فردریش ابرت همراه با موسسه جامعه شناسی آکادمی علوم روسیه نظرسنجی در مورد "رویای روسی" در بهار ۲۰۱۲ انجام داده است. تحقیقی انتخابی از ۱۷۵۰ نفر در ۲۰ منطقه روسیه- از آرخانگلسک (Arkhanngelsk) در شمال روسیه تا قفقاز (Caucasus) در جنوب، از تولا (Tula)در غرب تا خاباروسک (Khabarovsk) در غرب دور- از شرکت کنندگان در این نظرسنجی پرسیده شده بود که تمایل به زندگی در چه نوع کشور و جامعه‌ای را دارند. در ذیل رئوس مطالب "رویای روسی" و تصویرجامعه مطلوب آمده است. رویاهای روسیه اکثر پاسخ دهندگان به این نظر سنجی، رویایی در سر دارند و فقط ۵درصد هیچ رویایی نداشتند، ۸ درصد هم اظهار داشته‌اند که در گذشته رویایی داشته‌اند اما با گذشت زمان از رویای خود گذشته بودند. هر چه شرکت کنندگان از موقعیت اقتصادی-اجتماعی بالاتری برخوردار بودند، احتمال داشتن رویا هم در آنها بیشتر بوده است. از سوی دیگر آنهایی که رویایی نداشتند عموما متعلق به طبقه فقیر و پایین جامعه بودند. نداشتن هر نوع آمال و آرزویی برای آینده باید از منظر برداشت غالب در این گروه که بیشتر برنامه‌های زندگی به وقوع نمی‌پیوندند، در نظر گرفته شود. بیش از نیمی از شرکت کنندگان در این نظرسنجی اذعان داشتند که فرصت ثروتمندشدن و یا داشتن محیط کاری آبرومندانه برایشان وجود ندارد. به طور کلی حدود ۱۰درصد از آنها نا امید و دلسرد هستند و امیدی به بهبود وضعیت زندگیشان ندارند. البته، باید افزود که کلیه شرکت کنندگان در این نظرخواهی در رده سنی ۵۵-۱۶ قرار داشتند. همچنین این احتمال وجود دارد که لحاظ کردن بازنشستگان که غالبا زندگی سختی دارند در این طرح، بر تعداد افراد مایوس و دلسرد خواهد افزود. نمودار ۱: رویاهای مردم روسیه چه هستند؟ در میان شهروندانی که آرمانی در سر دارند، بیشتر آرزویشان در ارتباط با سلامت و رفاه فردی است و این دغدغه اصلی ۴/۳ از کل شرکت کنندگان است. ۴۰درصد خواهان ثروت و بهبود وضع مالی خود بودند، یعنی اینکه بدون اینکه حساب هر کوپک خود را دوبار داشته باشند بتوانند پول خرج کنند. ۳۳درصد آرزویشان تندرستی بود ، ۲۳درصد آرزوی داشتن خانواده‌ای شاد را داشتند و ۲۱درصد از آنها آرزوی داشتن خانه را در سر داشتند. سوالاتی که پایان آنها باز بود هم پاسخ مشابهی داشتند: در اینجا بیشترین خواسته مربوط به سلامتی خود، خانواده و دوستان(۴۳درصد)، مادیات(۳۹درصد) و سپس شادی عزیزانشان(۲۵درصد) بود. رویاهای رمانتیک و عاشقانه، برای مثال عشق واقعی، شهرت، زیبایی در میان تعداد کمی از شرکت کنندگان در این نظر سنجی بود (نمودار۱). تعداد زیادی خواهان محقق کردن رویاهایشان از طریق تلاش و کوشش خودشان بودند(نمودار۲). نمودار ۲: مردم روسیه برای عملی کردن رویاهایشان چه کارهایی انجام می دهند؟ ۳/۱ از پاسخها حاکی از تمایل مردم برای زندگی در جامعه‌ای عدالت محور با ساختاری منطقی بود. شایان ذکر است که چنین پاسخی فقط در صورت مطرح شدن این گزینه توسط مصاحبه کننده، انتخاب می‌شد. دولت قدرتمند و آزادی هرگاه از شهروندان روسی سوالی در مورد سیاست پرسیده شود، برای بسیاری از آنها دولت قدرتمند از اولویت و اهمیت بالایی برخوردار است. هنگامی که از آنها خواسته شد که از میان تعدادی کلید واژه‌های سیاسی که بیانگر یک رویای شخصی در آینده هستند، یکی را انتخاب کنند: ۴۵درصد عدالت اجتماعی، حقوق برابر برای همه و دولتی قدرتمند که حامی تمامی شهروندانش است را برگزیدند به ارزش‌هایی چون "دموکراسی، حقوق بشر و دستاوردهای فردی"، ثبات اجتماعی و یا بازگشت روسیه به موقعیتی قدرتمند کمتر اشاره شده.(نمودار۳) نمودار۳: چه شعارهای سیاسی بیانگر رویایی در خصوص آینده روسیه می‌باشد؟ تعداد زیادی از شهروندان روسی باور داشتند که بی‌شک تنها دولت می‌تواند عدالت اجتماعی را اجرا کند: ۹۱درصد معتقدند که فقط دولت باید مسئولیت حمایت از حقوق اجتماعی مردم را به عهده داشته باشد و ۷۱درصد خواهان تشکیل دولتی قدرتمندتر بودند و ۶۰درصد بر این باور بودند که دولت باید منافع کل مردم را بر منفعت گروهی خاص ترجیح دهد. این دلیل اصلی طرفداران دولت است که در تضاد با اصل بها دادن زیاد به آزادی فردی که به اعتقاد ۳/۲ از پاسخ دهندگان، بدون آن معنای زندگی از دست می‌رود، می‌باشد. در اینجا مفهوم آزادی اساسا به عنوان امکان در دست گرفتن سرنوشت هر شخص به دست خودش در نظر گرفته می‌شود، و اینکه هنگامی که به تصمیم‌گیری در مورد مسایل شخصی می‌رسیم هر نوع تخطی و تجاوزی را تحمل نکنیم. این روش غیرمعمول در امور دولت- حمایت از دولتی قدرتمند که برای دیگران محدودیت اعمال می‌کند و باید از حوزه امور شخصی آدم‌ها نیز بر کنار باشد - با نفی "آزادی و فردیت گرایی غربی" که توسط ۵۴درصد از شرکت کنندگان ذکر شده، کاملتر می‌شود. ظاهرا، در روسیه به طور کلی دیدگاه مثبتی در مورد ارزشها و هنجارهای جمعی که در واقع تاثیر ناچیزی بر زندگی روزانه دارد، وجود دارد. بویژه، حس با هم بودن به شدت در ارتباط با خانواده خود(۶۵درصد)، دوستان(۶۳درصد) و همکاران(۴۰درصد) وجود دارد. البته این حس در مورد افرادی که دیدگاه‌های سیاسی مشترکی دارند قابل توجه نیست و فقط ۵ درصد می‌باشد و با باقی هموطنان روسی ۴.۵درصد است. عدالت اجتماعی و دموکراسی نمودار۴: کدام مدل برای جامعه روسی ایده‌آل با ساختاری واقعی مناسب‌تر است؟ در میان تمامی گروه‌های اجتماعی، عدالت اجتماعی از ارزش بالایی برخوردار است، حتی در میان طبقه ثروتمند(نمودار۴). شرایط ناعادلانه کنونی در روسیه یک دلیل آشکار چنین باوری می‌باشد: ۳/۲ از کسانی که در این طرح شرکت داشتند، آرزوی برابری اجتماعی دارند که برای حدود ۵۹درصد به معنی برابری فرصت‌ها و برای ۴۱درصد به معنی برابری درآمد می‌باشد. ۸۳درصد شرکت کنندگان، شکاف میان فقرا و ثروتمندان را بسیار عمیق دانسته‌اند. ۳/۲ توزیع دارایی خصوصی را ناعادلانه خوانده‌اند و تقریبا همین تعداد نظر مشابهی در مورد ساختار کنونی درآمد دارند. در حدود نیمی از آنها هم بر این باورند که پایه حقوق خودشان نیز ناعادلانه است. نمودار۵: کدامیک از عوامل زیر برای پاسخ مثبت به این سوال که آیا این همان جامعه‌ای است که در آن رویای دموکراسی به تحقق رسیده، واقعا ضروری است؟ ارزش و بهای بالای عدالت به این معنا نیست که نابرابری تحت هیچ شرایطی وجود نداشته باشد. اختلاف درآمد که ناشی از سطح متفاوت تحصیلات و تلاش می‌باشد، پذیرفته شده است. با این وجود، اکثریت نسبی مردم روسیه (۴۸درصد) اعتقاد دارند حقوق بالاتر نمی‌تواند دلیل دسترسی به مراقبت‌های پزشکی بهتری باشد. ۷۹درصد از پاسخ‌دهندگان با این قضیه موافق‌اند که در جامعه دموکرات حقوق اقتصادی و اجتماعی مردم محفوظ است. وقتی از آنها خواسته شد که شرایط لازم برای تحقق رویای دموکراسی در جامعه را نام ببرند: ۷۷درصد به برابری در مقابل قانون اشاره کردند، ۴۰درصد بر این باور بودند که کم بودن میزان نابرابری درآمد، شرط اصلی دموکراسی است و ۳۷درصد به دادگاه‌های مستقل اشاره داشتند. درک اهمیت انتخابات آزاد(۲۷درصد) در اذهان عمومی کاهش داشته است که احتمالا دلیل آن ناامیدی و یاس فراگیر در مورد فرایند انتخابات است. ۴/۳ از کسانی که در این نظر سنجی پاسخ داده‌اند اظهار کرده‌اند که باورها و عقایدشان برای ایجاد دموکراسی در جامعه به تحقق نرسیده است. (نمودار۵) اقتصاد ترکیبی انتظار بالا برای عدالت اجتماعی باید توسط دولت برآورده شود: ۳/۲ اظهار داشته‌اند که باید نقش دولت در تمامی حوزه‌ها و ملی کردن بنگاه‌های اصلی و مهم پررنگ‌تر شود و همچنین اهمیت بخش‌های راهبردی افزایش یابد. ۲۸درصد نظری بر خلاف این دیدگاه داشتند: آنها بر این باورند که "آزادی در تمامی حوزه‌های زندگی و رهایی اقتصاد از چنگال بوروکرات‌ها ضروری است." کسانی که طرفدار افزایش قدرت دولت بودند، طیف گسترده‌تری را در مقایسه با مخالفان تشکیل می‌دهند اما آنها با مخالفت تعداد زیادی از اقلیت لیبرالها مواجه‌اند. وقتی بحث به اولویت‌های سیستم اقتصادی رسید، تفاوتها و همپوشانیهایی مطرح گردید. ۴/۱ لیبرالها حامی کاپیتالیسم محض بودند، باقی یا طرفدار اقتصاد سوسیالیست بودند یا خواهان "اقتصاد ترکیبی" که متشکل از مدیریت دولت و عوامل بازار آزاد است، بودند. بیش از نیمی از شرکت کنندگان در این نظرسنجی موافق گزینه آخر بودند. یک جامعه قطبی شده نمودار۶: کدام دوره از تاریخ روسیه با ایده آل‌های شهروندان روسی و دیدگاهشان در مورد جامعه روسیه همخوانی بیشتری دارد؟ دلایلی وجود دارد که باید باور کنیم که جنبش اعتراضی که از انتخابات به بعد شکل گرفته است توسط طیف لیبرالها کنترل می‌شود. به نظر می‌رسد که این نظریه بعضی از استراتژیست‌های صریح الهجه روسیه می‌باشد؛ هنگامی که تلاش می‌کردند تا اکثریت محافظه کار را در مقابل اقلیت لیبرال (یا اهالی معترض شهر مسکو) قرار دهند، " Saturated Muscovites" با این وجود، موفقیت این استراتژی دور از یقین می‌باشد و قطبی شدن جامعه روسی غیر قابل اجتناب نیست. همانطور که مطالعه در مورد رویای روسی نشان می‌دهد، ساختن پل‌های سیاسی امکان‌پذیر است. ارزش‌هایی چون عدالت اجتماعی؛ مفهومی از دموکراسی که نه فقط نظام نامه‌ای نیست بلکه دربرگیرنده آگاهی بنیان‌های اجتماعی دموکراسی هم می‌باشد؛ رد مدل‌های اقتصادی که بر مبنای رادیکالیسم بازار می‌باشد؛ و این اعتقاد راسخ که هر کس باید وظیفه خود را انجام دهد- همه اینها بیانگر نمای کلی رویای روسی می‌باشد که از اتفاق نظر گسترده‌ای هم برخوردار است. با این وجود این رویا هنوز هم دربرگیرنده اولویت‌بندی مهم برای ثبات اجتماعی است. مخالفت با خیزش و اغتشاش انقلابی در پرسش مربوط به دوره تاریخی که روسیه در آن به تحقق دموکراسی نزدیک شده بود، دیده می‌شود: در اینجا ۳۲درصد دوران پوتین را ذکر کرده بودند، ۱۴درصد به آخرین دهه‌های اتحاد جماهیر شوروی "پاییز طلایی" دولت سوسیالیست اشاره کرده بودند. (نمودار۶) به هر حال ۳/۱ بر این باور بودند که رویای روسی برای به ثمر رسیدن هرگز نزدیک نشده است.مترجم: زهرا پازوكي‌زاده |  |
↧
رویای روسی: عدالت، آزادی و دولتی قدرتمند
↧