| مقدمهسفر اخیر نخست‌وزیر ژاپن به روسیه از جهات مختلفی اهمیت دارد. یکی از دلایل مهم بودن این سفر این است که دیدار "شینزو آبه" از مسکو اولین سفر یک نخست‌وزیر از ژاپن به روسیه طی ۱۰ سال اخیر بوده است. توجه به این امر ما را متوجه دو نکته کلیدی می‌کند. نخست این که طی ۱۰ سال اخیر روابط توکیو و مسکو در سطح پایینی بوده و یا حداقل در سطح بالایی نبوده است، چرا که مقامات دو کشور نتوانسته‌اند ملاقات قابل توجهی به جز در حاشیه برخی نشست‌ها با یکدیگر داشته باشند. نکته دوم این که نخست‌وزیر ژاپن بعد از به قدرت رسیدن، از سفر به روسیه به عنوان یکی از مقاصد اصلی خود نام برد. در هر حال به نظر می‌رسد آبه با این سفر به دنبال اهداف خاصی است. این که وی در این سفر چه اهدافی را در مدنظر داشته پرسش اصلی است که قصد داریم به آن پاسخ دهیم. اولویت‌های دولت ژاپن در مقطع کنونی شینزو آبه که مدت کوتاهی است که به عنوان نخست‌وزیر ژاپن به قدرت رسیده است بعد از به دست گرفتن زمام امور، اولویت‌های خود را اعلام کرد. یکی از این اولویت‌ها خارج کردن اقتصاد ژاپن از رکود بلند مدتی است که گریبان‌گیر آن شده است. بدون شک برای این امر توسعه روابط اقتصادی با روسیه بسیار حائز اهمیت است، چرا که روسیه با بازار بزرگ خود می‌تواند پذیرای واردات و هم‌چنین سرمایه‌گذاری‌های ژاپن باشد. حضور ۴۰ شرکت ژاپنی در هیات همراه نخست‌وزیر ژاپن به روسیه، اشتیاق توکیو را برای سرمایه‌گذاری در این کشور نشان می‌دهد. علاوه بر این، نخست‌وزیر ژاپن به دنبال این امر است که در زمینه انرژی با روسیه همکاری داشته باشد. ژاپنی‌ها پس از فاجعه هسته‌ای فوکوشیما، به یکی از بزرگ‌ترین واردکننده گاز طبیعی تبدیل شدهاند. یکی دیگر از اولویت‌های نخست‌وزیر تازه به قدرت رسیده ژاپن حل اختلافات ارضی با کشورهای مختلف همسایه است. شایان ذکر است این کشور با دولت‌هایی از جمله چین، کره‌جنوبی و روسیه اختلاف ارضی دارد و آبه در تبلیغات انتخاباتی خود وعده داده بود که به این مهم بپردازد. آبه که به عنوان شخصیتی ناسيونالیست و جنگ‌طلب در ژاپن شناخته می‌شود، بارها تاکید کرده است که جزایر ژاپنی که هم‌اکنون در اشغال روسيه هستند باید به کشورش باز گردند. سوال مهمی که مطرح می‌شود این است که دلیل اختلاف این دو کشور بر سر جزایر چيست و از کجا نشأت می‌گیرد؟ سابقه اختلاف ارضی ژاپن و روسیه مجمع‌الجزاير کوريل متشکل از ۵۶ جزيره است که حدود ۱۹ هزار نفر در آن زندگي مي‌کنند و در سال ۱۹۴۵ در پايان جنگ جهاني دوم به تصرف نيروهاي اتحاد جماهير شوروي سابق درآمد. اين منطقه از زمان فروپاشي اتحاد شوروي جزو قلمرو کشور روسيه قرار گرفت. از سوي ديگر، ژاپن مدعي است که جزاير مورد مناقشه دو کشور، به ويژه ۴ جزيره جنوبي اين مجمع‌الجزاير که در فاصله اندکي از شمال ژاپن واقع شدهاند، بايد پس از پايان جنگ جهاني دوم و فروپاشي اتحاد جماهير شوروي به ژاپن بازگردانده مي‌شد. اما با وجود سقوط شوروی این امر اتفاق نیفتاد و این روسیه بود که حاکمیت خود بر این جزایر را تثبیت کرد. با وجود گفت‌وگوهای چندی که بین طرفین برگزار شده، هیچ‌گونه دست آورد مثبتی رخ نداده است. این امر باعث شده تا با وجود پایان یافتن جنگ جهانی دوم جنگ میان روسیه و ژاپن هرگز پایان نیابد، زیرا که دو کشور تاکنون پیمان صلح امضا نکرده‌اند. موضع مقامات مسکو بر این مساله مبتنی است که این جزایر در نتیجه پایان جنگ‌جهانی دوم در ترکیب اتحاد جماهیر شوروی سابق قرار گرفته و روسیه بر اساس اصول بین‌المللی حق حاکمیت بر آنها را دارد و تردیدی در این رابطه وجود ندارد. مقامات توکیو ضمن مخالفت با این مساله، حق حاکمیت بر جزایر چهارگانه کوریل را متعلق به ژاپن می‌دانند. تحلیل سفر شینزو آبه به مسکو نخست‌وزیر ژاپن، با کوله‌باری از امید و آرزو راهی مسکو شد تا با مقامات، حول محورهای گوناگون گفت‌وگو کند. آبه امیدوار بود در مذاکرات خود با "ولادیمیر پوتین" تلاش کند تا راهی برای پایان دادن به اختلافات دیرینه توکیو و مسکو بعد از جنگ جهانی دوم بیابد. مقامات دو کشور طی سال‌های اخیر، بارها در این مورد با یکدیگر بحث کرده‌اند ولی جز پیشرفت‌های ناچيز ظاهری، چیزی عاید آنها نشده است. آبه قبل از سفر به مسکو عنوان نمود درصدد است گفت‌وگوها را در این رابطه از سر گیرد. این در حالی روی می‌دهد که مسکو بارها به مقامات توکیو متذکر شده که این کشور باید بر مناسبات اقتصادی تمرکز داشته باشد اما مقامات ژاپنی تسریع در روابط اقتصادی را مشروط به حل و فصل مناقشات ارضی می‌دانند. پوتین در پایان مذاکرات خود با آبه اعلام کرد که وزارت امور خارجه روسیه و ژاپن موظف شدند تا تماس‌های فعالی را برای تهیه راهکاری مشترک به منظور امضای پیمان صلح بین دو کشور آغاز کنند. از نظر روس‌ها، گفت‌وگو مسکو و توکیو حول محور پیمان صلح باید در فضایی آرام و با احترام متقابل برگزار شود. طرفین امضانشدن پیمان صلح بین دو کشور پس از گذشت ۶۷ سال را امری غیرطبیعی عنوان کرده و بیان داشته‌اند که باید نسبت به تغییر این شرایط اقدام شود. با این حال رئیس‌جمهور روسیه در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران گفته است که ازسرگیری مذاکرات به معنای حل مشکلات بین طرفین نخواهد بود. به گفته پوتین، روسیه و ژاپن این مناقشه را به ارث برده‌اند و نه اینکه عامل به‌وجودآورنده آن بوده باشند اما دو طرف صادقانه خواهان حل و فصل این مساله هستند. در هر حال آغاز گفت‌وگوها در این مسیر می‌تواند گام نخست برای بهبود همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو طرف باشد که به اذعان مقامات مسکو و توکیو این همکاری‌های اقتصادی و تجاری بسیار کمتر از حدی است که باید باشد. هر توافقی میان روسیه و ژاپن درباره جزایر مورد مناقشه نقطه عطفی برای شهر ولادی واستوک خواهد بود. حدود هشتاد درصد از تولیدات ولادی واستوک از منابع دریایی موجود در دریای ژاپن تولید می‌شود. از دست دادن مناطق غنی ماهیگيری در اطراف جزایر کوریل به شدت به اقتصاد این منطقه آسیب خواهد زد. نظرسنجی‌ها از مردم در منطقه شرق دور روسیه نيز نشان می‌دهد که مردم این منطقه به شدت مخالف هر نوع مصالحه‌ای درباره جزایر مورد اختلاف هستند و به هیچ وجه خواهان واگذاری جزایر کوریل به ژاپنی‌ها نیستند. موضع روسیه در طول این سال‌ها این بوده است که ژاپن باید بیشتر بر روابط اقتصادی متمرکز باشد و اجازه ندهد مساله جزایر چهارگانه در مناسبات تجاری و اقتصادی دو کشور مداخله کند. این در حالی است که از نظر مقامات ژاپنی توسعه روابط اقتصادی دو کشور در صورتی امکان‌پذیر است که طرفین بتوانند اختلاف‌نظرهای خود را در زمینه ارضی حل و فصل نمایند. همه این‌ها نشان می‌دهد که طرفین برای توافق در زمینه مشکلات ارضی راه درازی در پیش دارند و بعید به نظر می‌رسد در آینده نزدیک، مناقشه ژاپن و روسیه بر سر مالکیت این چهار جزیره پایان یابد. نتیجه‌گيرينخست‌وزیر ژاپن در شرایطی وارد مسکو شد که این دو کشور بعد از جنگ جهانی دوم تاکنون نتوانسته‌اند پیمان صلحی رسمی را به امضا برسانند. اختلاف‌نظر میان ژاپن و روسیه درباره جزایر کوریل یکی از اختلافاتی است که به دشواری طرفین بتوانند آن را حل کنند. با وجود استراتژی آسیامحوری آمریکا و علاقه کرملین به حضور در شرق آسیا، بعید است توسعه روابط تجاری این کشور با ژاپن بتواند منجر به پیشرفت در حل اختلافات دو کشور بر سر جزایر مورد مناقشه در اقیانوس آرام شود. در پایان مذاکرات رئیس‌جمهور روسیه و نخست‌وزیر ژاپن طرفین موافقت خود را با از سرگیری مذاکرات درباره پیمان صلح اعلام کردند. اما آن چه مشخص است این است که روس‌ها به سادگی حاضر به کوتاه آمدن در قضیه جزایر کوریل نیستند. نويسنده: احسان تقوایی نیا، عضو شورای نویسندگان ایراس منابع http://rt.com/news/japan-abe-visit-russia-۵۲۴/ http://www.reuters.com/article/۲۰۱۳/۰۴/۲۸/us-russia-japan-idUSBRE۹۳R۰E۹۲۰۱۳۰۴۲۸ http://english.kyodonews.jp/news/۲۰۱۳/۰۴/۲۲۲۳۳۹.html http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-۲۲۳۳۴۲۵۳ http://news.xinhuanet.com/english/world/۲۰۱۳-۰۴/۲۹/c_۱۳۲۳۴۸۸۴۰.htm http://www۳.nhk.or.jp/nhkworld/english/news/۲۰۱۳۰۴۳۰_۰۱.html http://rt.com/politics/treaty-stall-years-japan-۵۶۵/ |  |
↧
مسکو و توکیو قدم در راه آینده‌ای مبهم
↧