| سرزمین‌های مسلمان روسیه دو دسته از اقوام مسلمان بومی (ایلات و طوایف تاتار و باشقیر) و اقوام مسلمان غیربومی (قوم‌های گوناگون آوار، دارگین، آذری، چچن، آستی، اینگوش، لزگی، لک، و...) را در بر می‌گیرد که در جمهوری‌های با درصد بالای مسلمانان (مانند داغستان، تاتارستان، و چچن) یا جمهوری‌ها و مراکز خودمختار با درصد پایین جمعیت مسلمان (مانند شهرهای مسکو و سن پترزبورگ، جمهوری‌های اوستیا، کالمیک، و...) زندگی می‌کنند. درباره جنبه‌های گوناگون زیست این مسلمانان، پژوهش‌های اندکی در دست است که حتی در زبان‌های لاتین، بیشتر آنها تکراری و قدیمی است. از نظر تاریخی، حضور دیرپای مسلمانان در روسیه به دوران بلغار‌ها یعنی سده نهم میلادی بازمی‌گردد. پس از آنها، مغول‌ها با فتح چین وارد استپ‌های روسیه شدند و با شکست دادن اقوام کوچ‌نشین مسلمان از سده چهاردهم میلادی در تاتارستان ساکن شدند و در همان زمان به دین اسلام نیز گرویدند. با تصرف مسکو و دو سده حکمرانی تاتارها در روسیه، برگی در تاریخ روسیه ورق خورد که هیچ‌گاه توسط روس‌ها و اسلاوها فراموش نشد: حمله مغول و تصرف مسکو به‌عنوان پایگاه مسیحیت ارتدوکس توسط اقوام مسلمان و تشکیل حکومت کی‌یِفی به مدت دو سده. از آن پس، عامل اسلام وارد تاریخ روسیه شد و در سده‌های بعدی، مسلمانان به‌عنوان بزرگ‌ترین اقلیت روسیه (به‌ویژه پس از جنگ‌های ایران و روسیه و پیوسته شدن قفقاز به روسیه در سده نوزدهم (۱۸۰۳ ـ ۱۸۲۸ میلادی) و پیوسته‌شدن مناطق مسلمان‌نشین آسیای‌مرکزی به سرزمین روسیه در پایان سده نوزدهم) نقش مهمی در ساختار اجتماعی روسیه بازی کرده‌اند. شمار مسلمانان روسیه بیش از بیست میلیون نفر ذکر می‌شود که بنا بر سرشماری سال ۲۰۱۰ میلادی، ۸/۱۳ درصد از جمعیت ۹/۱۴۲ میلیون نفری فدراسیون روسیه را شامل می‌شوند و این در حالی است که جمعیت روسیه که هم‌اکنون نزدیک به ۱۴۳ میلیون‌نفر است که به ۱۳۰ تا ۱۳۵ میلیون در سال ۲۰۱۵ میلادی کاهش خواهد یافت و با رشد جمعیت کنونی، تا آن زمان ممکن است جمعیت مسلمانان روسیه به ۱۵ تا ۱۷ درصد کل جمعیت روسیه ـ بدون احتساب مهاجران مسلمان ـ برسد یا حتی از مسیحیان ارتدوکس هم بیشتر شود؛ زیرا براساس آمارهای رسمی دولت روسیه، جمعیت اسلاوهای روسیه هر ساله حدود یک میلیون‌نفر کاهش می‌یابد، ولی جمعیت خانواده‌های مسلمان به دلیل علاقه بیشتر آنان به داشتن فرزندان بیشتر همواره در حال افزایش بوده‌است. براساس آمارهای دیگر، بنا به پیش‌بینی جامعه‌شناسان روس، در سال ۲۰۲۰ از هر پنج شهروند روس، یک نفر مسلمان خواهد بود. جمعیت مسلمان روسیه در دو منطقه قفقاز شمالی (یا روسیه جنوبی) و منطقه ولگا ـ اورال ساکن شده‌اند. بزرگ‌ترین منطقه مسلمان‌نشین در مرکز ولگا ـ اورال در جمهوری‌های تاتارستان و باشقیرستان قرار دارد که شمار جمعیت مسلمان آن حدود شش میلیون نفر است. در قفقاز شمالی، اسلام کیشِ بیشتر مردم داغستان، اینگوش، چچن، قاباردینو ـ بالکار و قرهچای ـ چرکس است. بدین‌ترتیب مسلمانان اکثریت را در هفت بخش فدراسیون روسیه تشکیل می‌دهند: تاتارستان، باشقیرستان، چچن، داغستان، اینگوش، قاباردینو ـ بالکار و قرهچای ـ چرکس. تقریباً ۲/۳ میلیون مسلمان در روسیه مرکزی زندگی می‌کنند. به‌علاوه بین دو تا سه میلیون مسلمان در داخل یا اطراف مسکو و سنت‌پترزبورگ زندگی می‌کنند. افزون بر آن، در سیبری و شرق دور نیز مسلمانان ساکن‌اند. به طور کلی، جمهوری‌های تاتارستان، داغستان و چچن، بزرگ‌ترین جمهوری‌های مسلمان‌نشین فدراسیون روسیه هستند. تاتارها با بیش از پنج میلیون نفر، داغستانی‌ها و چچن‌ها با یک میلیون نفر جمعیت، پرجمعیت‌ترین مسلمان‌نشینان روسیه هستند.هم‌اکنون بیشتر مسلمانان مسکو تاتار هستند. بیشتر مسلمانان غیرتاتار در مسکو و سنت‌پترزبورگ، آذری (شیعه) هستند. پس از این دو قوم، بیشتر مسلمانان پایتخت، چچن، تاجیک یا ازبک هستند. بنا بر آمار رسمی، شمار روس‌تباران مسکو در حال کاهش است و ازهشتاد‌و‌نه و هفت دهم درصد در سال۱۹۸۹ به هشتاد‌و‌چهار و هشت دهم درصد در سال ۲۰۰۲ کاهش یافته‌است. در حالی که شمار تاتارها در حال افزایش است. تاتارهای پایتخت ۱۶۶ هزار نفر (۶/۱ درصد جمعیت مسکو) است که ده درصد آن ازسال ۱۹۸۶ به این شهر کوچ کرده‌اند. از سال۱۹۸۹ و با افزایش جمعیت آذربایجانی‌ها، آنها دومین گروه بزرگ مسلمانان مهاجر ساکن روسیه هستند. آذری‌ها با ۵۶۳/۹۵ نفر، ۹/۰ درصد از جمعیت ۴/۱۰ میلیون نفریِ مسلمانانِ مسکو را تشکیل می‌دهند. منابع محافظه‌کار می‌گویند در سال ۲۰۰۲ کل جمعیت مسلمان مسکو چهارصد و ده هزار نفر بوده است، ولی منابع مسلمان آمار کاملاً متفاوتی اعلام کرده‌اند. منصور شاکراُف، معاون مالی «شورای مفتیان روسیه» گفته است که سه‌ونيم میلیون مسلمان در مسکو زندگی می‌کنند که یک میلیون از آنها آذری هستند. نود درصد از مسلمانان روسیه ترک هستند و ۹۰ درصد ترک‌های روسیه مسلمان‌اند. بنابراین، در ساختار هویتی مسلمانان روسیه، ساختار قومی آنان دارای اهمیت بسزایی است. به همین دلیل است که گروه‌های مسلمان در روسیه دارای ماهیت پان‌اسلامی، پان‌ترکی و ملیت ترکی هستند.نويسنده: سیده مطهره حسینی، استادیار پژوهشگاه علوم‌انسانی جهاد دانشگاهی منابع مقاله‌ها ابراهیمی ترکمان، ابوذر (۱۳۸۸، پاییز)، «فرهنگ روس»، ویژه‌نامه اسلام و مسلمانان در روسیه، ش. ۲۸، رایزنی فرهنگی سفارت ج.ا.ایران در مسکو. براری، خدایار (۱۳۸۸، مهر و آبان)، «مسلمانان روسیه؛ پلی به جهان اسلام»، تحولات ایران و اوراسیا، ش. ۲۵. دیاب، احمد (۱۳۸۵، خرداد)، «بحران جمعیت در روسیه»، ایراس، ش. ۷. Books Hunter, Shireen. T (۲۰۰۴), Islam in Russia, the Politics of Identity and Security, Armonk, NY: M.E. Sharpe. - March, Luke, Modern Moscow, Muslim Moscow? In: Roland Dannreuther & Luke March, Islam; Stat, Society and Radicalism, Routledge, ۲۰۰۹. - Myer, Will, Islam and Colonialism, Western Perspective on Soviet Asia, London, Routledge Curzon, ۲۰۰۳. - Pilkington, Hilary and Galina Yemelianova (Eds), Islam in Post-Soviet Russia, Public and Private Faces, London, Routledge Curzon, ۲۰۰۳. - Yemlianova, Galina, Divergent Trends of Islamic Radicalization in Muslim Russia, in: Dannreuther, Roland & Luke March, Op.Cit, ۲۰۰۹. o Articles: - Koolaee, Elaheh, “Iran-Russia Relations under Khatami”, Discourse: An Iranian Quarterly, Vol. ۸, No. ۴, Summer ۲۰۰۹. pp ۶۵-۸۸. - Malashenko, Alexey, “Islam In Russia In ۲۰۲۰”, in: Amel Boubekeur, Samir Amghar, Rob De Wijk & Alexey Malashenko, Between Suicide Bombings and The Burning Banlieues, The Multiple Crises of Europe’s Parallel Societies, European Security Forum: A Joint Initiative of CEPS, IISS & DCAF, ESF working paper, No. ۲۲, June ۲۰۰۶. - Simonov, Pavel, “Chechnya Declares War on Denmark”, ITAR-TASS, AIA Russian section, ۰۷.۰۲.۲۰۰۶. www.axiseglobe.com/article.asp?article=۶۵۳ (Accessed in ۲۹.۰۵.۲۰۱۱). o روسی: - Силантьеов, Р. А., нциклопедия ислам в совеменной россии, Москва, Алгоритм, ۲۰۰۸. (Silantiov, R. A., Encyclopedia of Islam in Current Russia, Moscow, Algorithm Press, ۲۰۰۸). |  |
↧
مسلمانان؛ بزرگترين اقليت روسيه
↧