| خانم ناتالیا چالیسووا، چگونه با ادبیات فارسی آشنا شدید؟ من با ادبیات فارسی در دانشکده شرق شناسی دانشگاه دولتی علوم انسانی مسکو آشنا شدم. من وارد رشته زبان فارسی شدم و بعد از اتمام تحصیلاتم در این رشته، با اساتید ایران‌شناسی نظير آقای باریس نیکیتین و روزین گیورکین که خیلی وقت است از دنیا رفته‌اند، شروع به همکاری نمودم. ما جلسات متعددی پیرامون زبان فارسی داشتیم و در یک گروه با همکارم پروفسور مارینا ریسنر فعالیت می‌کردیم، دور هم می‌نشستیم و به فارسی قلم می‌زدیم و این طوری بود که من زبان فارسی را آموختم. چه چیز موجب علاقه شما به زبان فارسی شد؟ علاقه من تنها به زبان فارسی محدود نمی‌شود من به زبان‌های شرقی به طور کلی علاقه‌مند هستم. من زبان فارسی را به عنوان یکی از زبان‌هایي که پیشینیه زیادی دارد، انتخاب کردم و تا به حال به عنوان محقق و مترجم این زبان در حوزه ادبیات کلاسیک به فعالیت پرداخته‌ام. هم اکنون چه فعالیت‌هایی را در زمینه زبان فارسی انجام می‌دهید؟ من تمام عمرم مشغول مطالعه ادبیات کلاسیک فارسی بوده‌ام و هم‌اکنون هم به ترجمه می‌پردازم و هم به تدریس ادبیات فارسی. در دانشکده شرق‌شناسی مرکزی به نام پژوهش‌های تطبیقی شرق و غرب وجود دارد که بنده به عنوان رئیس و پروفسور ادبیات فارسی دراین مرکز کار می‌کنم و تاریخ ادبیات فارسی و تصوف درس می‌دهم. ترجمه و تحقییق در باب ادبیات نظم و نثر فارسی از مهمترین فعالیت‌های این مرکز است. می‌توانید نمونه‌ای از کارهای انجام گرفته در این مرکز را برای ما ذکر کنید؟ راه من به عنوان یک مترجم از نثر به نظم بود چرا که ما ایران‌شناسان خارجی می‌توانیم شعر دلپذیر فارسی را به طور کامل درک کنیم و به حکمت و پند نهفته درآن پی ببریم. من در زمینه ترجمه آثار فارسی همراه پروفسور روسانوف، یک گنج از گنج‌های نظامی، مثنوی لیلی و مجنون را از فارسی به روسی برگردانده و توضیحات کاملی را ضمیمه آن کرده‌ایم. چندی پیش نیز ترجمه جلد اول دیوان حافظ که شامل صد غزل است به انتشار رسیده که توسط گروه سه نفری ما یعنی پروفسور ناتالیا پریگورینا، پروفسور روسانوف و بنده انجام گرفته است. این ترجمه حالت شعری نداشته و هر مصراع آن به صورت یک سطر است. به عقیده ما اشعار حافظ آنقدر شیرین است که در ترجمه نثری هم خودش را نشان می‌دهد. گرچه حافظ خود گفته است که زیبایی شعر من در برابر چشم و از نظر غایب است، اما ما امیدواریم که ترجمه ما ذره‌ای از زیبایی شعر حافظ را به خوانندگان روسی معرفی کند. به عقیده شما ترجمه شعر از فارسی به روسی دارای چه مشکلات و دشواري‌هایی است؟ در ترجمه شعر از روسی به فارسی همان مشکلاتی وجود دارد که در ترجمه شعر از هر زبانی به زبان دیگری وجود دارد. همانطور که همه می‌دانند در ترجمه آثار منظوم، حالت شعری اثر از بین می‌رود و در نتیجه شکوه آثار منظوم فارسی در ترجمه روسی آن انتقال نمی‌یابد. ویژگی اصلی اشعار فارسی به خصوص حافظ و نظامی را در چه چیزی می‌بینید؟ اشعار فارسی دو ویژگی اصلی دارند که یکی از آنها موضوع پند و حکمت نهفته در این آثار است که قابل ترجمه است و دومی کاری است که شاعر در بازی با زبان انجام می‌دهد و این هنر شاعر قابل ترجمه به هیچ زبانی نیست. مثلاً شاعر بزرگ، نظامی در لیلی و مجنون همین کار را کرده است. چیزهای که در زبان فارسی مصراع و بیت نامیده می‌شود. هر بیت در این اثر با قصه در ارتباط بوده و ظهوری منحصربه‌فرد دارد. می‌توان گفت که فصاحت و بلاغت و شیرینی زبان قابل ترجمه نیست و باید این ویژگی‌ها را به توصیف آورد و بدین ترتیب قافیه و ردیف شعر از بین می‌رود و این ترجمه شاید مورد قبول خوانندگان عمومی نبوده و فقط متخصصین این رشته و علاقه‌مندان به شعر قادر به درک مفاهیم شعری اثر خواهند بود. گرچه ترجمه آثار به صورت بیت به بیت امکان پذیر نیست، اما سعی می‌کنم که مرز بین ابیات را حفظ کرده تا حالت شعری اثر از بین نرود و در پایان توصیفی کامل برای درک آرایه‌های ادبی چون استعاره و حسن تعلیل که توسط شاعر به کار رفته است را برای خواننده ارائه می‌دهم. به نظر شما در ادبیات جهانی حافظ در چه جایگاهی ایستاده است؟ در طول دو قرن گذشته، اسم حافظ در اروپا به خوبی شناخته شده است و جایگاهی که در شعر جهانی شايسته‌اش باشد را یافته است. اکنون اگر راجع به این که حافظ چه کسی است حرف بزنیم فقط به شهرتش در میان ایرانی‌ها محدود نمی‌شود، چون هیچ ایرانی در دنیا وجود ندارد که او را نشناسد یا اسمش را نشنیده و یا اشعارش را دوست نداشته باشد. این موضوع هم شامل طبقه متوسط و تحصیل کرده می‌شود و هم آدم‌های ساده و بدون تحصیلات. در خانه هر ایرانی جلدی از دیوان حافظ در کنار قرآن وجود دارد. ترجمه‌های چه آثاری را از زبان فارسی در آینده در برنامه کاری خود انجام خواهید داد؟ بعد از ترجمه تشریحی و زبان‌شناسانه جلد اول غزلیات حافظ قصد داریم جلد دوم آن را به چاپ برسانیم و پس از آن به دلیل علاقه خاصم به ادبیات صوفیانه، گروه ما ترجمه تذکرة‌الاولیا اثر گرانمایه عطار که هیچ ترجمه روسی از آن وجود ندارد، را در دست خواهد گرفت. با تشكر از خانم چاليسووا كه وقت خود را در اختيار موسسه ايراس قرار دادند. تهيه و تنظيم: فاطمه قاسمي |  |
↧
دشواري‌های ترجمه شعر از فارسی به روسی
↧