| دومین دورمذاکرات راهبردی فدراسیون روسیه با شورای همکاری کشورهای عرب حوزه‌ی خلیج فارس ۱۴ نوامبر با سفر لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به عربستان باعث شد تا دور تازه‌ای از مناسبات روابط روسیه با کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس به خصوص عربستان رقم بخورد سفری که منابع خبری از جمله سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه هدف آن را همکاری سیاسی در زمینه‌های اقتصادی و ایجاد یک هماهنگی کامل در مواضع سیاسی در خصوص مسایل مهم بین المللی منطقه‌ای از جمله موضوع سوریه و تضمین امنیت جمعی خلیج فارس ذکر کردند. مسلم است روسیه با ارزیابی وضع موجود از تحولات سیاسی جهان عرب به دنبال تداوم ادامه حضور خود در این منطقه است و تلاش می‌کند مانند دوران حکومت کمونیستی، موقعیت قبلی خود در خاورمیانه را تحکیم بخشد و نقش مهم‌تری را درآینده ایفا کند از طرفی روابط پر تنش این کشور با عربستان از گذشته تاکنون بر سر مسایل مختلف سیاسی و اقتصادی که امروز به دلیل حمایت عربستان از سوریه و برهم زدن تعادل بازار نفت تشدید شده روسیه را به تامل بیشتر و تدبیر سیاست دیگر در قبال این قدرت بزرگ منطقه وا داشته است. عربستان وروسیه از دیروز تا امروز دو کشور روسیه و عربستان از دوران حکومت کمونیستی شوروی تا به امروز همواره روابط نزولی داشته‌اند . روابط روسیه و عربستان که در گذشته به دلایلی چون حمایت شوروی از نظام سیاسی کمونیستی جنوب یمن، وابستگی عربستان به امریکا ، حمایت آن از مجاهدین افغان در دهه‌ی ۱۹۸۰ و ارسال کمک به گروه‌های رادیکال سلفی در روسیه و جمهوری‌های تازه استقلال یافته پر تنش بوده است؛ اما این روزها این رابطه تحت تاثیر حمایت مالی و تسلیحاتی عربستان از مخالفان دولت سوریه و رویکرد کاملا متضاد آن نسبت به تحولات خاورمیانه همچنین متهم شدن این کشور از سوی روسیه به سرکوب آرام شیعیان شرق عربستان و برهم زدن تعادل بازار نفت و کاهش قیمت آن به نفع غربی‌ها رو به وخامت است. از طرفی با اوج فروش تسلیحات و برقراری روابط نظامی روسیه با رقبای عربستان از جمله ایران و اسرائیل ، به نظر می‌اید این دو کشور همچنان روابط سردی را پشت سر می‌گذارند به طوری که در طول تاریخ مناسبات دو کشور این گونه سابقه نداشته است. با این وجود دو کشور به دلیل منافع خاصی که در منطقه دنبال می‌کنند سعی دارند باقدرت تاثیرگذاری و نفوذ خود تحولات منطقه به خصوص سوریه را به گونه‌ای که خود می‌خواهند و منافع سیاسی‌شان ایجاب می‌کند رقم بزنند بنابراین مناسبات و نشست‌های سیاسی و سفرهای دیپلمات‌های روسی به عربستان ،مصر و دیگر کشورهای عربی خلیج فارس گویای این موضوع مهم است.از منافع سیاسی تا احساس خطر در این راستا خبرگزاری رویترز۱۴ نوامبر ۲۰۱۲ (۲۴ آبان) به مناسبت سفر وزیر امور خارجه روسیه به عربستان در نشستی که در سطوح عالی میان دو تولیدکننده بزرگ نفت جهان یعنی روسیه و عربستان برگزار شد؛ در مقاله‌ای به نقش‌آفرینی سیاسی روسیه در حل مسئله سوریه پرداخت و نوشت: انتظار می‌رود روسیه مصرانه از عربستان بخواهد به رقیبش ایران، اجازه دهد به روند پایان کشمکش در سوریه بپیوندد. چرا که وزیر امور خارجه روسیه امیدوار است نقش روسیه را در حل مسئله سوریه افزایش دهد. نیکلاسگوسدف، استاد دانشکده جنگ نیروی دریایی آمریکا، می‌گوید: «روسها تمایل دارند با میانجی‌گری خود در مورد سوریه به نوعی از توافق دست یابند؛ در واقع، ایجاد یک دوره انتقالی که سهم آن‌ها و دست‌نشانده‌های آن‌ها را در سوریه تضمین کند.» یک منبع دیپلماتیک در روسیه گفت: «اگر عربستان نیز به مذاکره با ایران وارد شود، به دلیل تلاش روسی‌ها برای متقاعد کردن سعودی‌ها خواهد بود. بنابراین، سفر لاوروف در واقع بخشی از تلاش روسیه برای حضور در غرب آسیا است. روسیه تلاش می‌کند خود را در موقعیت میانجی میان نیروهای مختلف قرار دهد" لاوروف می‌دانست این سفر دستاورد چندانی ندارد ، اما موضوع را با عربستان مطرح کرد. وی در سفری که به کشورهای حوزه‌ی خلیج فارس داشت در کنفرانس خبری مشترک با نیبل العربی، دبیر کل اتحادیه عرب و اخضرابراهیمی، نماینده سازمان ملل اتهامات غرب در مورد اسد را رد کرد و گفت که باید از مداخله پرهیز شود و به سوری‌ها اجازه داد در مورد سرنوشت خود تصمیم بگیرند. وی که بر مذاکره طرف‌های درگیر در سوریه تاکید داشت ادامه داد مسکو معتقد است برای اجرای کامل توافقات ژنو نیازی به تصویب قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل نیست چرا که قطعنامه شرکای غربی منجر به بحرانی کردن اوضاع سوریه و نابودی نظام سیاسی حاکم در روسیه می‌شود بنابراین می‌بینیم که روسیه در مورد سوریه نگران است اما این نگرانی می‌تواند دلایل متعدد داشته باشد بر این اساس روسیه برای کاهش فشارهایی که جامعه بین‌المللی بر سر حمایت از سوریه بر وی اعمال می‌کند به کشورهای عربی روی اورده تا شاید حاکمان حوزه خلیج فارس در مواضع روسیه این کشور را یاری نماید و روسیه را به اهداف خود نزدیک کنند. هرچند کشورهای عربی در اولویت پنجم اهمیت برای روسها قرار دارند اما منافع ملی روسیه را تحت تاثیر قرار داده‌اند البته برای روسها نیز تجربه شده که کشورهایی چون آمریکا درصدد بهره‌برداری از تغییرات اخیر هستند. پیکو، تحلیل‌گر مسایل سیاسی روسیه در این‌باره معتقد است "راهبردآمریکایی ابتدا سوریه ، سپس ایران برای مسکو غیر قابل قبول است زیرا در صورت وقوع هر گونه جنگ در ایران سیل ناامنی و بی‌ثباتی مناطق جنوبی روسیه و آسیای میانه را فرا خواهد گرفت. از این رو مسکو با حمایت از سوریه و مخالفت با قدرت‌های دیگر مانند عربستان سعودی در اصل به دنبال دفاع از منابع خود است." بنابراین چیزی که لاوروف در این سفر دنبال می‌کرد این بود که بتواند کشورهای عربی را وادار به این امر کند که از مخالفان سوریه حمایت نکنند اما برای رسیدن به مقصود خود باید با عربستان روبرو شود. روسیه ، سوریه و عربستان در بحران کنونی عربستان از جمله مهمترین حامیان منطقه‌ای مخالفان مسلح سوریه بوده و در یک رویکرد غربی – عربی با هدف سرنگونی نظام سوریه در کنار کشورهایی چون ترکیه و قطر رهبری ائتلاف منطقه‌ای علیه دولت سوریه را بر عهده گرفته است. در واقع سقوط سوریه بیش از هر کشور دیگری برای عربستان حایز اهمیت ژئوپلیتیکی است. در مقابل، روسیه در مدت زمان اخیر به عنوان مهمترین حامی بین المللی بشار اسد تلاش داشته تا از حداکثر پتانسیل‌های دیپلماتیک موجود برای پایان دادن به ناآرامی‌ها در سوریه و ارایه راه حل‌های سیاسی برای حل اختلافات موجود میان دولت و مخالفان بهره جوید. روسها تلاش می‌کنند تا با فشار بر عربستان، ضمن اینکه توجهات را از بحران سوریه دور کرده، موضوعات جدیدی را در تقابل با آمریکا مطرح نمایند و با متهم نمودن عربستان به نقض حقوق بشر، از این کشور متحد امریکا، چهره‌ای مخالف حقوق بشر نشان داده و بتوانند در اوضاع کنونی از آمریکا امتیاز بگیرند. موضوع مهم دیگری که در ارتباط با کشورهای عربی برای روسها حائزاهمیت است تامین منافع اقتصادی به خصوص درحوزه انرژی و عقد قراردادهای نظامی است هرچند لاوروف هدف خود را از سفر حل بحران سوریه اعلام کرد اما این سفر فرصتی برای ارتباطات تجاری و اقتصادی نیز بود چرا که روسیه سرمایه گذاری‌های گسترده‌ای در حوزه انرژی با مصر و لیبی و روابط نظامی با الجزیره و سوریه دارد بنابراین تغيیرات سیاسی منجر به لغو قراردادها و ضرر اقتصادی می‌شود. براین اساس روسیه نوعی محافظه کاری و اقدامات کنترلی در سیاست خارجی خود با عربها ایفا می‌کند. قطر و عربستان سعودی بارها تلاش کردند که روسیه را با پیشنهادهای هنگفت خود برای خرید سلاح اغوا کنند تا روسیه نیز به جبهه‌ی غرب بپیوندد و سوریه را تحت فشار قرار دهد و یا به نوعی حق سکوت به روسها برای مطرح نکردن مسایل حقوق بشر عربستان در محافل بین المللی بدهند. از طرفی مسئله بر هم خوردن تعادل بازار نفت به دلیل افزایش تولید عربستان و کاهش قیمت نفت نیز به روسها نشان داد که سعودی‌ها بدون توجه به دیگر تولیدکننده‌ها به منافع غرب توجه دارند و بنابراین ضرر اقتصادی ، روسها را بر آن داشته که یا با مذاکره یا مطرح کردن مسایل حقوق بشر به عربستان فشار وارد کنند. نتیجه گیری: به هر حال روسیه یکی از کشورهای مهم سیاست بین المللی است و از اعضای شورای امنیت محسوب می‌شود و حق وتو دارد و توانسته در تحولات سوریه نقش محوری داشته باشد مواضع اخیر روسها در برابر خشونت‌ها‌ی داخلی عربستان این موضوع را می‌رساند که مسکو تلاش دارد با ریاض بر سر سوریه معامله کند بنابراین سفر لاوروف به کشورهای حوزه خلیج فارس به خصوص عربستان می‌تواند زنگ خطری برای امریکا باشد چرا که روسها وارد حوزه‌ای شدند که منابع تامین کننده‌ی غرب و حریم امریکا محسوب می‌شود. هرچند روسیه و عربستان بر سر مسایل مختلفی که ذکر شد اختلاف و روابط نه چندان رضایت بخشی دارند؛ اما روسها به این مسئله واقفند که بر سر مسئله سوریه بازی را از امریکا و متحدانش نبازند بنابراین حداکثر تلاش خود را خواهند کرد. اما تلاش‌های لاوروف برای ترغیب عربستان به حمایت از پیوستن ایران به تلاش‌های ایجاد صلح در سوریه احتمالاً با موفقیت همراه نبوده و نخواهد بود و از انجایی که روسیه برای پایان خشونت در سوریه تحت فشار است و با خطر به حاشیه کشیده شدن روبه‌روست بنابراین لاوروف تلاش خواهد کرد که در نهایت عربها را متقاعد کند که تغییر نظردهند. روسها منافعشان را در حضور بشار اسد در رأس قدرت سوریه می‌دانند و نمی‌خواهند مانند تحولات لیبی از غرب بازی بخورند و بر این نکته هم واقفند که اگر ایران در هر گروه بررسی‌کننده اوضاع سوریه و تصمیم‌گیر برای تحولات سوریه باشد، مواضع روسیه تقویت می‌شود و آن گروه به‌آسانی نمی‌تواند به‌دنبال حذف بشار اسد باشد؛ بنابراین صلاح و منفعت خود را در حمایت از ایران برای حضور در چنین گروه‌ها و کمیته‌هایی می‌بیند. اما سعودی‌ها خواهان شرکت در گروهی نیستند که ایران در آن حضور دارد. نويسنده: مهدیه جعفری، کارشناس ارشد علوم ارتباطات و عضو شورای نویسندگان ایراس منابع: ۱- خبرگزاری رویترز۱۴ نوامبر ۲۰۱۲ (۲۴ آبان) ۲- مشرق به نقل از خبرگزاری مهر ۳- خبرگزاری جمهوری اسلامی (ايرنا) ۴- گروه تحقیق وتفسیر ایران شرقی |  |
↧
بحران سوریه روسها را به خلیج فارس کشاند
↧