| ایراس؛ "پترو پروشنكو" رئيس جمهوري اوكراين طي فرماني، كليه همكاري هاي نظامي ميان كشورش و روسيه را به تعليق درآورد. با وجود آنكه اوكراين با تعليق اين همكاري ها از نظر اقتصادي بسيار متضرر خواهد شد اما پروشنكو با اين دستور اراده قاطع خود براي مبارزه با روسيه و ايستادگي اش در برابر توسعه طلبي مسكو را نشان داد. اوكراين يكي از ركورد داران صدور اسلحه در جهان است؛ حتي در سال ۲۰۱۲ اوكراين با صدور بيش از ۳/۱ ميليارد دلار به چهارمين صادركننده بزرگ اسحه در جهان بدل شد. در اين نوشته شرح كوتاهي از رقابت ها و همكاري هاي صنايع نظامي دو كشور روسيه و اوكراين خواهيم گفت و برآوردي از تاثيرات قطع اين همكاري ها ارائه خواهيم نمود. اوكراين و روسيه در مقام رقابت در بازار جهاني تسليحات اوكراين پيشرفته ترين كشور بازمانده از سقوط اتحاد شوروي پس از روسيه بوده است. بخش مهمي از صنايع ساخت جنگ افزار اتحاد شوروي در اوكراين قرار داشت. نام آورترين آنها صنايع هواپيماسازي آنتونوف بود كه به عنوان ميراثي از اتحاد شوروي در كنترل اوكراين باقي ماند. همچنين بخش هايي ديگر از صنعت نظامي شوروي به ويژه در صنايع ساخت تانك و زره پوش در اوكراين به فعاليت خود ادامه داد؛ با اين حال بخش هاي بسيار مهم تر و پيشرفته تر صنايع نظامي شوروي مانند صنايع ساخت هواپيماهاي جنگنده-بمب افكن، صنايع هلي كوپتر سازي، صنايع موشكي، كشتي سازي و ساخت زيردريايي براي اوكراين به ارث نرسيد. براي روسيه از همان ابتدا اوكراين يك رقيب در حوزه صنايع نظامي بود. اين رقابت هرچند رقابتي تمام عيار و بسيار شديد نبود، دست كم به اين دليل كه اوكراين تنها درصد اندكي از محصولات نظامي مشابه روسيه را توليد و صادر مي كرد، با اين حال همين درصد اندك به مشكل و مزاحمتي جدي براي مسكو بدل شده بود. مزاحمتي كه به اختلافات جدي ميان مسكو و كي يف و شكايت روسيه از اوكراين به دادگاه هاي بين المللي انجاميد. ماجراي توليد و صادرات تانك هاي تي-۸۰ يك نمونه بسيار مهم است. در دهه ۱۹۹۰ اوكراين با امضاي قراردادي با پاكستان تصميم به فروش صدها فروند تانك تي-۸۰ و نيز راه اندازي خط توليد تحت ليسانس آن را براي اسلام آباد گرفت. اين قرارداد خشم مسكو را برانگيخت و روسيه از اوكراين به محاكم بين المللي شكايت كرد. مستمسك روسيه براي اين شكايت نقض حقوق مالكيت فني و معنوي مسكو بر اين جنگ افزارها بود. اوكراين پس از استقلال، خود را از اين مسئله بي نياز مي ديد كه براي صدور اسلحه و تكنولوژي نظامي به كشورهايي مانند چين، ايران و سودان از روسيه اجازه بگيرد. از نظر روسيه اين اقدام آسيبي جدي به صنايع و بازار نظامي مسكو مي زد. ۲۵ درصد قطعات تي ۸۰ در خارج از اوكراين و در روسيه توليد مي شد. اوكراين توانست با توليد تانك جديدي بر پايه تانك تي-۸۰ كه البته مشابهت هايي با تانك تي-۸۴ داشت سفارش پاكستان را تحويل دهد. با اين حال توليدات ديگر اوكراين مانند بي تي آر ۴ و بي تي آر ۳ كه بر پايه زره پوش هاي سري بي تي آر روسي ساخته شده است ضربه اي جدي به بازار رقيب روسي خود زده است. از بي تي آر ۴ تعداد ۴۲۰ فروند به عراق، ۵۵ فروند به اندونزي و ۱۰۰ فروند به قزاقستان صادر شده يا ثبت سفارش شده است. از بي تي آر ۳ هم ۱۰۰۰ فروند به برمه، ۲۱۶ فروند به تايلند، ۹۰ فروند به امارات عربي متحده، ۴۷ فروند به نيجريه و تعدادي هم به كشورهاي ديگر صادر شده يا ثبت سفارش شده است. اوكراين يك منبع بسيار بزرگ فروش هواپيماهاي دست دوم جنگنده محسوب مي شود. در سال هاي پس از فروپاشي شوروي، يك مجموعه بسيار بزرگ از اين هواپيماها به اوكراين به ارث رسيد و كي يف كه نيازي به اين نيروي هوايي بزرگ نداشت با فروش آن، به كسب درآمد پرداخته است. يمن، سودان و بسياري ديگر از كشورهاي آفريقايي مشتريان مشتاق خريد اين هواپيماها از كي يف بوده اند. اوكراين وظيفه به روز رساني و ارتقا يا تعميرات اين هواپيماها را نيز به انجام مي رساند. با اين حال از يك نكته نبايد غفلت كرد: به همان ميزان كه اوكراين رقيب روسيه در بازارهاي جهاني تسليحات است، بزرگترين صادر كننده سلاح به روسيه هم هست. در حقيقت روسيه بيشترين واردات اسلحه خود را از اوكراين صورت مي دهد. اوكراين و روسيه: سابقه همكاري ها و قراردادهاي در حال اجرا روسيه بزرگترين بازار صادرات اسلحه اوكراين در حهان است. مهمترين اين صادرات، هواپيماهاي ترابري نظامي سري آنتونوف هستند. در سال هاي اخير در نيروي هوايي روسيه و ديگر نيروهاي مسلح اين كشور تعداد زيادي هواپيماي سري آنتونوف تحويل شده يا مورد سفارش به اوكراين قرار گرفته بود. آنتونوف ۱۴۸ با تعداد ۳۰ فروند، آنتونوف ۷۰ با تعداد ۶۰ فروند و آنتونوف ۱۴۰ به تعداد ۹ فروند تحويل شده يا در روند تحويل بوده اند. ارزش اين قرار دادها بيش از ۵ ميليارد دلار تخمين زده مي شود. روسيه به هواپيماهاي سري آنتونوف، به ويژه آنتونوف ۷۰ به عنوان بخشي مهم از توسعه توان ترابري نظامي خود مي نگريسته است. صنايع زيش موتور (Motor Sich) در اوكراين هم توليد كننده موتورهاي اغلب هلي كوپتر هاي روسي به ويژه ميل-۲۴ هستند. بدون كمك زيش موتور امكان اضافه كردن هزار فروند هلي كوپتر به نيروهاي مسلح روسيه (طرح بلند پروازانه پوتين براي بازسازي توان هوابرد نيروهاي مسلح روسيه) بسيار دشوار و در حقيقت مطابق با برنامه غيرممكن خواهد بود. محصول ديگر صنايع نظامي اوكراين، قسمت اعظم قطعات موشك هوا به هواي آر ۲۷ (Vympel R-۲۷) با نام ناتوي آلامو (AA-۱۰ Alamo) است. اين موشك نقش بسيار اساسي در سازمان تسليحات هوايي نيروي هوايي روسيه دارد. صنايع يوزماش (Yuzhmash factory) در اوكراين مسئوليت توليد و نگه داري و سرويس موشك هاي قاره پيماي هسته اي اس اس ۱۸ نيروهاي استراتژيك روسيه را دارد. به علاوه صنايع اوكراين، قسمت اعظم گيربكس هاي مورد نياز صنايع نظامي روسيه به ويژه در بخش كشتي سازي و توليد خودروي نظامي را بر عهده دارند. كاملا مشخص است كه اتكاي مسكو به اوكراين در اين زمينه ها به چه ميزان داراي حساسيت است و به سبب توقف اين همكاري ها روسيه بايد چه هزينه هايي را براي جايگزين تسليحات مورد نظر صرف كند. براي اوكراين هم از دست دادن اين بازار بسيار بزرگ و پرسود مي تواند به بهاي نزولي جدي در درآمدهاي صادراتي، بيكاري هزاران نفر كسري موازنه تجاري هر چه بيشتر بيانجامد. وانگهي، اوكراين بازار بسيار مطلوب و تقريبا انحصاري را از دست مي دهد كه حضور در آن مي توانست به اين كشور كمك كند تا بازارهاي تسليحاتي ديگر نقاط جهان را كه سازمان تسليحاتي مشابه روسيه دارند را پوشش دهد. تاملاتي براي آينده سازمان تسليحاتي اوكراين قطع همكاري هاي نظامي اوكراين با روسيه، براي کی یف تنها پيامدهاي وخيم اقتصادي در پي ندارد. به نظر مي آيد در بلند مدت اين پيامدها مي تواند جنبه نظامي و امنيتي هم بيابد. سازمان تسليحاتي نيروهاي مسلح اوكراين، روسي است. هرچند اوكراين هم اكنون تقريبا تمامي نيازمندي هاي تسليحاتي خود را به صورت خودكفا تامين مي كند، اما در برخي بخش ها به ويژه نيروي هوايي قادر به انجام اين كار نيست. نيروي هوايي و دفاع هوايي اوكراين يك نيروي هوايي روسي است. اين نيرو هم اكنون بسيار مستهلك و قديمي شده است. در صورتي كه كي يف بخواهد دست به جايگزيني هواپيماها و هلي كوپترهاي مستهلك كنوني بزند بايد به منبعي جز روسيه اتكا كند. اين مسئله به معني آن خواهد بود كه اوكراين بايد يك انقلاب تمام عيار در سازمان تسليحاتي نيروهاي مسلح خود ايجاد كند. ايجاد اين انقلاب مستلزم صرف هزينه اي بسيار سنگين براي ايجاد يك زيرساخت هوايي به كلي غيرروسي خواهد بود. قسمت عمده زيرساخت ها، تجهيزات و آموزش هاي موجود ديگر به كار نخواهد آمد. تهيه اين تجهيزات و زيرساخت ها از منابع آمريكايي يا اروپايي (در حالي كه هيچ قسمتي از آن را هم مانند نمونه هاي روسي صنايع اوكرايني توليد نمي كنند) بسيار گران تر تمام خواهد شد. اوكراين از چند سال قبل يك برنامه كند براي بازسازي توان نظامي خود را آغاز كرده بود. بخشي از اين برنامه كه از تغيير سلاح هاي انفرادي شروع شد با همكاري اسرائيل و روسيه سفيد عملي گردید. توليد سلاح هاي انفرادي اسرائيلي (مسلسل تاور IMI Tavor TAR-۲۱ و Fort-۴۰۱) و ساخت موشك ضدتانك كورسار Corsar صورت گرفته است. برنامه ادامه توليد تانك تي ۸۴ به صورت جدي مد نظر است. با اين حال مهم ترين مساله در برهه كنوني نيروي هوايي و پدافند هوايي است. جنگنده بمب افكن هاي اوكراين کهنه، مستهلك و با تكنولوژي قديمي هستند. هلي كوپترها هم از ضعف مشابه در رنج هستند. به علاوه تعداد زيادي از آنها در جريان درگيري هاي سال جاري با مناطق روس نشين ساقط يا منهدم شده اند. به طور كلي با قطع کی یف وجود خواهد داشت. هرچند اين تحول ممكن است راه را براي هماهنگي و ادغام هرچه بيشتر اوكراين با غرب و پيمان نظامي ناتو فراهم كند. نویسنده: امین پرتو، عضو شورای نویسندگان موسسه ایراس؛پایان متن/ |  |
↧
قطع همكاري هاي نظامي روسيه-اوكراين: احتمالات آينده
↧