| ایراس؛ نشست «جایگاه زبان روسی در میان زبان های اسلاو با نگاهی به موقعیت کنونی آن» با حضور دکتر "محسن شجاعی" استاد دانشگاه و مدیرگروه مترجمی روسی دانشگاه آزاد در موسسه ایراس برگزار شد. در ابتدای این نشست دکتر شجاعی با تشریح بحث "درخت خویشاوندی" به بررسی جایگاه زبان روسی در میان زبان های هم خانواده اش پرداخت. وی درخت خویشاوندی را از ابداعات "آگوست شلایخر" آلمانی در قرن ۱۹ دانست. بر اساس این نظریه زبان های دارای نیای مشترک به هم نزدیک ودارای شباهت هستند. دکتر شجاعی با بیان این موضوع که علت شاخه شاخه شدن تدریجی زبان ها مهاجرت گویندگان یک زبان به مکان های مختلف است، تاکید کرد که در ابتدا تغییرات به شکل لهجه است اما به تدریج زبانهای مختلفی به وجود می آیند.مدیر گروه مترجمی زبان روسی خانواده زبانی هند و اروپایی را که زبان روسی نیز به آن تعلق دارد، به دلایلی از جمله تعداد زیاد زبان های آن، وجود زبان های مهم در آن (از شش زبان رسمی سازمان ملل متحد، چهار زبان از این خانواده است) و تعداد گویشوران ومیزان بالای استفاده از آن مهم ترین خانواده زبانی در جهان دانست.از نظر این استاد دانشگاه زبان های اسلاو به سه گروه عمده تقسیم می شوند:اسلاوی شرقی شامل روسی، اوکراینی و بلاروسیاسلاوی غربی شامل چکی، لهستانی ...اسلاوی جنوبی شامل بلغاری، صربی مقدونیه ای ...شجاعی سپس به توضیح زبان روسی و تاریخچه آن پرداخت و در توضیح این زبان اظهارداشت: "زبان روسی از شاخه اسلاوی شرقی است که برخی آن را زبان کل اسلاوی شرقی می دانند." وی در توضیح اینکه واژه روس از کجا پدید آمده به نظریات مختلف ارائه شده در این رابطه پرداخت:الف) روس واژه ای اسلاو استب) روس از واژه روکسلان ریشه گرفته، قومی که با اقوام ایرانی (سکاها) آمیخته بودند. بازماندگان سکاها هم اکنون در اوستیای شمالی و جنوبی ساکن هستند. این نظر را آبایف، ایران شناس مشهور مطرح کرده است.پ) کلمه روس از زبان های اسکاندیناوی گرفته شده است.وی تاریخچه به وجود آمدن زبان روسی را سده ۱۴و ۱۵ دانست که از دل زبان روسی باستان شکل گرفت. شجاعی با بیان این امر که خط در اقوام اسلاو با مذهب به وجود آمد، عنوان داشت که در سده نهم میلادی دو برادر راهب بلغاری بر پایه ی خط یونانی خطی برای اسلاوها اختراع کردند به نام گلاگولیتسا. اما به علت سختی و پیچیدگی آن، این خط رواج نیافت و خط کریل (سیریلیک) را جایگزین آن کردند. کلیه متون زبان روسی باستان نیز به خط کریل نوشته شده است. از نظر مدیر گروه مترجمی روسی دانشگاه آزاد، زبان روسی باستان به شدت تحت تاثیر زبان اسلاوی کلیسلایی (از زبان های اسلاوی جنوبی) بوده است، چرا که واژه های فراوانی از زبان اسلاوی کلیسایی وارد زبان روسی شده است. وضعیت کنونی زبان روسیدکتر شجاعی در بخش دیگری از صحبت های خود، درباره گسترش زبان روسی اظهار داشت: "روسیه تزاری بعد از پتر کبیر روبه گسترش بود و با تصرف سرزمین های مجاور روز به روز بزرگ تر شد و به برادر بزرگی برای اقوام اسلاو تبدیل شد. به همین دلیل آن ها خواستار این امر بودند که کشورهای اسلاو را زیر چتر خود نگه دارند." شجاعی در ادامه افزود: "بعد از فروپاشی امپراتوری تزارها کشورهای اروپای شرقی از روسیه فاصله گرفتند و این امر تا زمان جنگ جهانی دوم ادامه پیدا کرد، با این حال روسیه بعد از شکست آلمان مجددا به قدرت رسید وتوانست این کشورها را تحت سلطه خود قرار دهد."به گفته ی دکتر شجاعی، روس ها با ایجاد شورایی به نام شورای همیاری اقتصادی همه کشورهای اروپای شرقی و بالتیک را در آن عضو نمودند. این کشورها (به استثنای رومانی و مجارستان) همه اسلاو بودند و در نتیجه روس ها به دنبال این امر برآمدند تا زبان روسی را در این کشورها گسترش دهند. پیرو این امر روسی به زبان خارجی اجباری برای شهروندان این کشورها تبدیل شد. این استاد دانشگاه با تفسیر بحث اجباری بودن آموزش زبان روسی در اروپای شرقی در دوران اتحاد شوروی، عنوان داشت: "به عنوان مثال در مجارستان وزارت مذهب و آموزش تصویب کرده بود که در همه سطوح آموزشی به صورت اجباری به آموزش زبان روسی بپردازند. البته پس از رویدادهای سال ۱۹۵۶ امکان آموزش زبان های دیگر در کنار زبان روسی به رسمیت شناخته شد."به بیان مدیر گروه مترجمی زبان روسی دانشگاه آزاد، زبان روسی تا پایان سال های ۱۹۸۰ زبان خارجی اول در کشورهای اروپای شرقی بود، اما با وجود رانتِ عدم رقابت و اجباری بودن تعلیم، سطح آموزش این زبان رضایت بخش نبوده است. دکتر شجاعی دلایل عدم آموزش مناسب زبان روسی در کشورهای اروپای شرقی را این گونه تشریح کرد:دلیل سیاسی: مسکو که سیاست روسی گردانی و یا شوروی گردانی را پیش می برد، به دنبال این موضوع بود که با استفاده از ابزار زبان به گسترش ایدئولوژی کمونیسم بپردازد.دلیل روانی: شهروندان کشورهای اروپای شرقی به دلیل نبود انگیزه و اجباری بودن آموزش زبان روسی، تمایلی به یادگیری روسی نداشتند. دلیل سوم را باید در عدم کفایت معلمان زبان روسی دانست، چرا که این آموزش دهندگان، یا خودشان چندان روسی بلد نبودند و یا فقط به دنبال ترویج ایدئولوژی رسمی شوروی بودند. شجاعی رکود دهه های ۷۰ و ۸۰ را که همزمان با دوران برژنف بود، باعث سست شدن موقعیت زبان روسی در این کشورها و ادامه این تحولات تا فروپاشی شوروی را نیز موجب از بین رفتن پشتیبانی دولتی از آموزش زبان روسی دانست. از نظر عضوهیئت علمی دانشگاه آزاد، هرچند با فروپاشی شوروی معلمان زبان روسی بیکار شدند و سطح کمّی آشنایان با این زبان به شدت کاهش یافت، اما در زمینه کیفی پس از پایان دهه ی نود به تدریج شاهد رشد بالایی بوده ایم. تحریریه ایراس/ |  |
↧
جایگاه زبان روسی در میان زبان های اسلاو
↧