| ايراس؛ در نظر سنجی انجام شده توسط یک مرکز تحقیقاتی در منطقه «اسمولنسک» روسیه، پیرامون بحران مطالعه ۲۱۰ نفر از گروه های سنی مختلف شرکت نمودند. نتایج حاصل از نظرسنجی بدین شرح است: اکثر قریب به اتفاق شرکت کنندگان یعنی ۵۳% از آنان دلیل اصلی کاهش علاقه شان به مطالعه را ظهور اشکال جدید پر کردن اوقات فراغت عنوان کرده اند. ۱۹% معتقدند که اساساً سطح فرهنگی مردم جامعه نزول کرده است. ۱۵% نداشتن زمان کافی را دلیل عدم تمایلشان به مطالعه بیان کردند. ۸% گمان می کنند که مطالعه کتاب دیگر همانند گذشته یک مدل اجتماعی یا به نوعی پرستیژ به حساب نمی آید. ۱% از این افراد معتقدند که آثار امروزی چندان جذاب نیستند و در نهایت ۴% افراد هم بر این گمانند که اصلاً تمایل به مطالعه در کشور افت نکرده است! ۵۳% از این افراد ترجیح می دهند پاسخ پرسش های خود را از منابع اینترنتی بیابند و از سویی دیگر ۴۷% از آنان کتاب را منبع بهتری برای خود می دانند.1 "ولادیمیر پوتین" رئیس جمهور روسیه علت اصلی کاهش علاقه مردم به مطالعه را رشد فن آوری های رایانه ای و ابزار های ارتباط جمعی می داند. به گزارش شبکه خبری "لنتا" پوتین این سخنان را در تاریخ ۲۱ نوامبر سال ۲۰۱۳ میلادی در جلسه ای در دانشگاه "دوستی ملل" در حضور بیش از پانصد نویسنده، روزنامه نگار، خبرنگار، شخصیت های علمی و ادبی روسیه عنوان کرد. رئیس جمهور کاهش سطح فرهنگی اجتماع را از عواقب این بحران اجتماعی بیان کرد. وی ضمن توصیف شرایط نگران کننده مطالعه در این کشور و ابراز تأسف از شرایط موجود، تغییر برنامه های درسی مدارس را از راهکار های حل بحران بر شمرد. گفتنی است رئیس جمهور روسیه پیش از این در سال ۲۰۰۹ میلادی و در کسوت نخست وزیری این کشور در دیدار با جمعی از نویسندگان به بحران موجود اشاره کرد. در آن زمان پوتین علت اصلی ایجاد این بحران را نه رشد ابزارهای ارتباطی و رایانه ای بلکه نبود کتاب های جذاب برای مطالعه عنوان کرده بود.2 عده ای از جامعه شناسان روسی دلیل اصلی کاهش علاقه افراد به مطالعه را تغییر سبک آموزش ادبیات در مدارس می دانند. برخی دیگر علاوه بر دلیل مطرح شده، عدم توان مالی برای خرید کتاب و به نوعی قیمت بالای کتاب در روسیه را عامل بی علاقگی مردم به مطالعه معرفی می کنند. مخالفین دولت هم تحول در سیستم انتشار و توزیع کتب چاپ شده را از دلایل عدم تمایل مردم به مطالعه بر می شمرند. انحصارگرایی عرصه چاپ و تمرکز موسسات نشر در کنترل دولت عاملی است که مخالفین آن را در ایجاد بحران مطالعه در روسیه دخیل می دانند. پس از برگزاری کنگره ای پیرامون بحران کاهش علاقه مردم روسیه به مطالعه در ۷ سپتامبر ۲۰۰۱ میلادی، جامعه فرهنگی روسیه در پیامی خطاب به رئیس جمهور وقت این کشور خواستار توجه جدی به این مسئله شده بودند. اما عدم توجه جدی دولت طی این سال ها به بحران موجود امروزه ماه عسلی وحشتناک برای روسیه به ارمغان آورده است. آنچه که امروز به عقیده جامعه شناسان روسی گریبانگیر کشورشان شده است نه بحران مطالعه بلکه "فاجعه مطالعه" است. بحران مطالعه در روسیه به چنان مشکل جدی مبدل شده است که برای حل آن می بایست هم دولت و هم تمام مردم جامعه وارد عمل شوند. "کوزمین" نویسنده مقاله «بحران مطالعه در روسیه و راهکار های رفع آن» معتقد است که در گام اول باید "طرح ملی حمایت و گسترش مطالعه" با جدیت به کار خود ادامه دهد.3 "طرح ملی حمایت و گسترش مطالعه"مهم ترین برنامه اجرا شده توسط دولت در راستای حمایت و گسترش فرهنگ مطالعه در روسیه و رهایی از بحران مطالعه است. این طرح که البته با مکثی طولانی به اجرا درآمد برای بازه زمانی ۲۰۰۷-۲۰۲۰ میلادی برنامه ریزی شده است. هدف اصلی این طرح گسترش سطح سواد آموزی و نشر فرهنگ مطالعه در جامعه و نیز بالا بردن سطح فکری مردم است. این طرح با هدف افزایش علاقه افراد نسبت به مطالعه در مراکز پیش دبستانی، دبیرستان ها، دانشگاه ها و اماکن عمومی به اجرا در آمده است. در راستای تحقق اهداف این طرح نمایشگاه های متعدد کتاب در سطح کشور دایر گشته و کتاب هایی نیز از همین نمایشگاه ها به کتابخانه های مختلف هدیه می شوند. همچنین شبکه اطلاع رسانی بسیار گسترده ای راه اندازی شده است تا جدیدترین اخبار مربوط به دنیای نشر کتاب در سریع ترین زمان ممکن به اطلاع علاقه مندان برسد.4 اما در عین اینکه بسیاری از واحدهای دولتی و خصوصی در راستای این طرح دست به فعالیت هایی در این حوزه می زنند لیکن به علت عدم همکاری و همپوشانی یکدیگر و علی رغم وجود پتانسیل بالا در این عرصه، خروجی حاصله چندان چشمگیر نیست. به عنوان مثال سه گروه دولت، اجتماع و بازار تجارت که در راه مبارزه با مشکل مطالعه در حال فعالیت هستند در صورت هماهنگی و همکاری همه جانبه بسیار سریعتر و مؤثر تر می توانند اهداف طرح فوق الذکر را محقق سازند. از دیگر اقدامات دولت در رفع معضل عنوان شده، اعلام سال ۲۰۰۷ میلادی به عنوان "سال مطالعه" در روسیه است. به مناسبت این نامگذاری فستیوال های متعددی در سرتاسر روسیه توسط سازمان کنترل و نظارت بر وضعیت نشر و فعالیت رسانه های ارتباط جمعی برگزار شده است. اما اینک پس از گذشت هفت سال از اجرای "طرح ملی حمایت و گسترش مطالعه" و طرح های مشابه، عدم دستیابی به موفقیت مورد انتظار و نیز بحرانی تر شدن اوضاع مطالعه در کشور، کرملین را بر آن داشت تا آن بار دیگر در پی حل مشکل برآید. مشکل کاهش علاقه مردم روسیه به مطالعه چنان زنگ خطری را بصدا در آورده است که حتی گوش های ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه را نیز به شدت آزرده است. اواخر سال ۲۰۱۳ میلادی ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در جلسه ای اذعان کرد که امروز، روسیه دیگر آن کشور کتابخوان عصر شوروی نیست! پوتین خاطر نشان کرد که طبق آمار موجود، هر فرد روسی روزانه تنها نه دقیقه مطالعه می کند که البته با توجه به گسترش وسایل ارتباط جمعی، اینترنت و فاصله گرفتن جامعه از کتاب این رقم بیشتر نیز خواهد شد.5 به همین منظور و به گزارش ایزوستیا، در پی دستور دیمتری مدودف نخست وزیر روسیه و با توجه به تاکیدات مکرر ولادیمیر پوتین، وزارت فرهنگ این کشور لایحه ای برای حمایت از بازار نشر و کتاب در روسیه تدوین کرده و انتظار می رود در بهار سال جاری میلادی به تصویب دوما برسد.6 از جمله موارد پیش بینی شده در این طرح حمایت از بازار تجارت کتاب است. اعطای امتیازاتی خاص به افرادی که در این حوزه فعالیت می کنند از دیگر برنامه های دولت در قالب این طرح است. همچنین دولت در نظر دارد موسسات و ادارات فدرالی و نیز ادارات وابسته به وزارت فرهنگ را ملزم سازد تا نسبت به تخصیص مکان هایی برای تجارت و فعالیت افراد در این عرصه اقداماتی به عمل آورند. دولت پوتین بدنبال آن است تا شرایط را برای عرضه و فروش کتاب آسانتر نموده تا متصدیان فروش کتاب و نیز مالکین موسسات انتشار کتاب بتوانند در سایه حمایت دولت با جدیت بیشتری به فعالیت در این حوزه بپردازند. پر رونق شدن فضای عرضه و فروش کتاب می تواند به جذب مشتریان و در نتیجه ایجاد تمایل به مطالعه در میان افراد کمک شایانی نماید. به نظر می رسد کرملین اینک با جدیت بیشتری بدنبال یافتن راه حلی در از بین بردن این بحران اجتماعی است. به نوشته سایت رایزنی فرهنگی ایران در مسکو به نقل از شبکه خبری "ایزوستیا"، پوتین ضمن ابراز نگرانی از کاهش سطح مطالعه در روسیه ی امروز به نسبت سال های گذشته، مقابله با وضعیت موجود را از اهداف جدی دولت خود بیان کرده است. فعالان صنعت نشر و کتاب در روسیه هم از این شرایط بسیار نگران بوده و از کاهش جذابیت های تجاری بازار نشر کتاب در دوران پس از فروپاشی به عنوان واقعیتی که فضای فرهنگی کشور را تهدید می کند یاد می نمایند. کارشناسان و صاحبنظران امور نشر و بازار کتاب روسیه از کاهش میزان خرید کتاب در روسیه حداقل به میزان یک چهارم زمان شوروی خبر می دهند.7 باید ببینیم آیا دولت پوتین با رویکرد جدید در حل بحران مطالعه با محوریت عامل اقتصادی یعنی بهبود شرایط عرضه و فروش خواهد توانست جامعه روسیه را از این بحران نجات دهد یا خیر... منابع: ۱) http://smolensklib.ru/sites/default/files/old%۲۰str/gcch/deyat/soc_KNIGA.htm ۲) http://lenta.ru/news/۲۰۱۳/۱۱/۲۱/programs/ کوزمین، آرلووا، بحران مطالعه در روسیه و راهکارهای رفع آن، مسکو (۳ ۴) http://www.eksmo.ru/publishers/social/npprch ۵) http://vashgorod.ru/news/۱۹۱۹۷ ۶) http://www.moscow.icro.ir/index.aspx?siteid=۱۲۱&pageid=۱۱۶۱۱&newsview=۶۰۶۷۴۴ ۷) http://www.moscow.icro.ir/index.aspx?siteid=۱۲۱&pageid=۱۱۶۱۱&newsview=۶۰۶۷۴۴8) استفانوفسکایا، رویکردهای ماهیتی و اجتماعی مطالعه در فرهنگ امروز، علوم انسانی-اجتماعی، ۲۰۰۸، شماره ۱ نويسنده: عيسي مهرآرا، عضو شوراي فرهنگي ايراس؛پايان متن/ |  |
↧
يادداشت بحران مطالعه(بخش دوم)
↧