| ايراس؛ روند سیاسی اغلب کشور های جهان در طول تاریخ همیشه دستخوش دگرگونی های فراوانی بوده است که در بسیاری از موارد یا موجبات فروپاشی آن نظام را فراهم نموده اند یا که بر اثر تضعیف جدی ساختار های حکومتی مسیر حرکت آن کشور را به کلی تغییر داده اند. برخلاف بسیاری از کشور های اروپایی که در آن روند شکل گیری نظام پارلمانی با فراز و نشیب های بسیاری رو به رو بوده و قرن ها به طول انجامیده است، در روسیه نخستین نهاد قانونگذاری به مفهوم امروزی خود به نام "دوما" درسال ۱۹۰۶ و در پی وقوع انقلاب مردمی در دوران "نیکلای دوم" پا به عرصه ظهور گذاشت. دولت روسیه دو بار این مجلس را منحل نمود اما با این حال قریب ۱۲سال تا پیش از سقوط استبداد در سال ۱۹۱۷ با برگزاری چهار دوره موجودیت خود را حفظ نمود. تعداد کرسی های نمایندگی دوما در این دوره ها بین ۴۸۰ تا ۵۲۵ کرسی متغیر بوده است. در دوران سلطنت "الکساندر سوم" تعداد کارخانه ها در روسیه فزونی یافته بود که در نتیجه با افزایش رشد کارگران در روسیه همراه بود و فضای جامعه برای فعالیت گروه های سیاسی از جمله سوسیالیست ها و مارکسیست ها هموار شده بود. الکساندر سوم سیاست سرکوب جنبش های انقلابی، تبعید و دستگیری انقلابیون را در دستور کار خود قرار داده بود. با به قدرت رسیدن "نیکلای دوم" در سال ۱۸۹۵ جنبش ها و محافل کارگری روسیه برای آزادی طبقه کارگر با یکدیگر متحد شدند و حزب کارگری سوسیال-دموکرات تشکیل گردید. "ولادیمیر ایلیچ لنین" به ترویج افکار مارکسیستی در میان محافل کارگری همت گماشت. در سال ۱۹۰۳ دو گروه بلشویک به رهبری لنین و گروه منشویک از حزب کارگری سوسیال دموکرات منشعب شدند. اعتراضات پی در پی دهقانان، اعتصاب کارگران کارخانجات به دلیل شرایط طاقت فرسای کار و درخواست روشنفکران برای تشکیل دولت انتخابی همگی به نوعی نوید بخش وقوع انقلابی زود هنگام بود، که با ناکامی ارتش تزار در جنگ روسیه با ژاپن در سال های ۱۹۰۴-۱۹۰۵ بر سر تسلط بر مناطق شبه جزیره منچوری و کره در شمال چین آتش انقلاب شعله ورتر شد. در۲۲ (۹ بر اساس تقویم قدیم) ژانویه ۱۹۰۵مردم ناراضی در سنت پتربورگ به رهبری کشیشی به نام "پدر گاپون" به صورتی مسالمت آمیز در حال حرکت به سمت کاخ تزار بودند تا اعتراض خود را به گوش او برسانند که یکباره توسط سربازان گارد سلطنتی به خاک و خون کشیده شدند و این چنین یکشنبه خونین در تاریخ کشور روسیه رقم خورد. در پی این حادثه اعتصابات و اعتراضات در کشور شکل جدی تری به خود گرفت و در نهایت مردم خشمگین خواستار برپایی نظام جمهوری شدند. نا آرامی ها و اعتراضات گسترده نسبت به وضعیت موجود، کشور را به سوی قهقهرا سوق می داد. شکاف عمیق بین مردم و تزار و تحرکات انقلابیون باعث تضعیف بیش از پیش حکومت تزار شده بود. نیکلای دوم چاره ای جز تن دادن به خواسته ها و مطالبات معترضان نمی دید. در نهایت او که تحت فشار جناح لیبرال بود، با اکراه بیانیه معروف ۱۹ (۶) آگوست ۱۹۰۵مبنی بر تشکیل نخستین مجلس قانونگذاری روسیه را صادر نمود تا بلکه مرهمی بر درد مردم خشمگین و انقلابیون باشد. اما ارائه فهرستی از قوانینی که دوما قادر به تغییر آن ها نبود و همچنین اجازه انحلال دوما در هر شرایطی توسط تزار از جمله موارد غیر قابل قبول در آن زمان بود که در نهایت این مجلس انتظارات معترضان، انقلابیون و برخی احزاب را برآورده نساخت و به محل چالش بین نمایندگان دوما و دولت تبدیل شد.بیانیه ۳۰ (۱۷) اکتبر به طور قابل ملاحظه ای قدرت و اختیارات این مجلس را افزایش داد، بند سوم این بیانیه دوما را از نهاد بررسی کننده لوایح به ارگانی قانونگذار تبدیل ساخت و به عنوان مجلس سفلا (نیژنایا پالاتايِ) پارلمان روسیه شناخته شدکه از این مجلس لوایح به مجلس سنا (ورخنایا پالاتای) فرستاده می شود. وظایف و اختیارات مجمع فدرال روسیه بین دو مجلس سنا و دومای دولتی روسیه تقسیم می گردد. کار تهیه و تدوین لایحه تشکیل مجلس دوما و قانون انتخابات به وزیر کشور، "الکساندر گریگوریویچ بولگین" سپرده شد، به همین خاطر نخستین دومای تاریخ روسیه به نام "بولگینسکایا" شناخته می شود. کشور به ۴ جبهه انتخاباتی شامل ملاکان، شهرنشینان، کارگران و دهقانان تقسیم شده بود. زنان، سربازان، جوانان زیر ۲۵ سال، کارگران صنایع کوچک، و برخی اقلیت های قومی از صلاحیت لازم برای شرکت در انتخابات برخوردار نبودند. سرانجام در تاریخ۱۰می (۲۷ آوریل) سال ۱۹۰۶ نخستین مجلس دومای دولتی روسیه در حضور تزار در کاخ «تاوریچسکی» سنت پتربورگ تشکیل گردید. "مورامسف" از حزب دموکرات مشروطه و از اساتید دانشگاه مسکو به عنوان رییس دوما برگزیده شد. دهقانان و احزاب دموکرات مشروطه جناح اکثریت مجلس را از آن خود کردند. بلشویک ها و احزاب سوسیالیست انقلابی و بورژوا - دموکراتیک انتخابات را تحریم کردند. این مجلس در طول حیات ۷۲ روزه ی خود تنها موفق به تصویب دو لایحه، یکی لغو مجازات اعدام و دیگری تخصیص ۱۵میلیون روبل غرامت از سوی دولت به خسارت دیدگان خشکسالی گردید. در جریان بررسی طرح جناح اکثریت مجلس در خصوص لغو فوری و کامل مالکیت خصوصی زمین حکومت تزار مجلس را به طراحی کودتای انقلابی متهم نمود و در نهایت دوما در ۲۳(۹) ژوئیه با صدور فرمانی از جانب تزار منحل گردید. ۵ مارس ( ۲۰ فوریه بر اساس تقویم قدیم) ۱۹۰۷ دومین مجلس دوما تشکیل گردید. نیرو های چپ گرا جناح اکثریت این مجلس را از آن خود کردند. "گالاوین" از حزب دموکرات مشروطه به عنوان رییس دومای دوم انتخاب گردید. نمایندگان حزب دموکرات مشروطه همچنان به خلع ید ملاکان از زمین و انتقال آن به کشاورزان پا فشاری می کردند و بلشویک ها نیز در راستای ملی کردن زمین گام بر می داشتند. ژوئن سال ۱۹۰۷ استالیپین، نخست وزیر دولت روسیه ۵۵ نفر از نمایندگان را به توطئه علیه خانواده صنعتی متهم نمود. متهم نمودن فراکسیون سوسیال-دموکرات مجلس به همراهی با حزب کارگری سوسیال دموکرات روسیه در تدارک برای قیام مسلحانه علیه حکومت تزار دستاویزی برای انحلال دوما بود. از این واقعه به عنوان کودتای ۳ ژوئن یاد می شود. تزار با صدور فرمانی در ۱۶ (۳) ژوئن مجلس دومای دوم را منحل نمود تا این مجلس نیز بیش از ۱۰۲ روز دوام نداشته باشد. هم زمان با انحلال دوما قانون جدید انتخابات نیز صادر شد. مجلس دومای سوم به ریاست "خامیاکوف" فعالیت خود را در ۱۴ نوامبر ۱۹۰۷ آغاز نمود و بر خلاف دیگر ادوار توانست تا ژوئن سال ۱۹۱۲، ۵ سال دوره قانونی خود را طی کند. دومای سوم در طول عمر خود ۶۱۱ نشست برگزار کرد و ۲۵۷۲ لایحه را بررسی نمود که از این تعداد ۲۱۹۷ لایحه به تصویب رسید. چهارمین و آخرین مجلس دوما در امپراتوری روسیه در تاریخ ۱۵ نوامبر ۱۹۱۲آغاز به کار کرد. در مجلس چهارم کفه ترازو به سمت نیرو های راست گرا و ناسیونالیست ها با ۱۵۷ کرسی و اکتبریست ها با ۹۸ کرسی سنگینی می کرد. "رادزیانکو" از حزب اکتبریست ریاست مجلس را بر عهده داشت. اعتصابات و اعتراضات مردمی توان مجلس رابه تحلیل برده بود. علاوه براین، با آغاز جنگ جهانی در آگوست ۱۹۱۴ و شکست سنگین ارتش روسیه در جبهه های نبرد مشاجرات و مناقشات بین نمایندگان مجلس و مسئولان دولت شدت گرفت و اعتصابات کارگری نیز دامنه وسیع تری به خود گرفت. ۳سپتامبر۱۹۱۵ پس ازتصویب لایحه میزان تخصیص اعتبارات جنگی، مجلس توسط تزار برای گذران تعطیلات منحل گردید. دوما بار دیگر در فوریه ۱۹۱۶ فعالیت خود را آغاز نمود و تا ماه ژوئن جلسات آن تشکیل می شد، اما پس از مدت کوتاهی در ۱۶ دسامبر دوباره منحل گردید. نمایندگان مجلس ۱۴ فوریه ۱۹۱۷ و در زمان کناره گیری تزار از قدرت بار دیگر فعالیت خود را از سر گرفتند. اما در بحبوحه وقوع «انقلاب فوریه» تزار بار دیگر فرمان انحلال مجلس را در ۲۵ فوریه صادر نمود و از آن پس دیگر نمایندگان آن به طور رسمی تشکیل جلسه ندادند، گرچه دوما در عمل موجودیت خود را حفظ نمود. برخی از نمایندگان جناح اقلیت (منشویک ها) در یکی از نشست های خصوصی، کمیته موقت مجلس دوما را تشکیل دادند که این کمیته نقش بسزایی را در تشکیل دولت موقت پس از انقلاب فوریه ۱۹۱۷ ایفا نمود. دولت موقت نیز با صدور فرمانی در اکتبر ۱۹۱۷رسما دوما را در راستای برگزاری انتخابات مجلس موسسان منحل نمود. مجلس دومای دولتی در طول حیات خود در روسیه سلطنتی قوانین رو به پیشرفت بسیاری را در زمینه آموزش و پرورش وحمایت از کار و تولید به تصویب رساند. نمایندگان مجالس دوما همچنین اعتبارات قابل توجه ای را به منظور بازسازی ارتش و ناوگان نیروی دریایی که در طول جنگ روسیه و ژاپن آسیب دیده بودند، اختصاص دادند. اما با این حال مجالس دوما نتوانستند بسیاری از مسائل حیاتی دوران خود را از قبیل موضوع مالکیت زمین را حل و فصل نمایند. نخستین مجلس دومای دولتی فدراسیون روسیه در سال ۱۹۹۳ و پس از تصویب قانون اساسی پیشنهادی رییس جمهور "یلتسین" فعالیت خود را آغاز نمود. مطابق ماده ۹۵ قانون اساسی فدراسیون روسیه، دومای دولتی به همراه شورای فدراتیو (سنا) به عنوان مجمع فدرال این کشور رسمیت یافت. انتخابات دوره های دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم مجلس دومای دولتی فدراسیون روسیه به ترتیب در سالیان ۱۹۹۵، ۱۹۹۹، ۲۰۰۳، ۲۰۰۷ و ۲۰۱۱ برگزار گردید. هم اکنون مجلس دوما دارای ۴۵۰ کرسی نمایندگی می باشد. در آخرین دوره انتخابات مجلس دوما که در تاریخ ۴ دسامبر سال ۲۰۱۱ برگزار گردید، حزب حاکم «روسیه واحد» و جناح حامی رئیس جمهور کنونی روسیه،" ولادمیر پوتین" ۲۳۸ کرسی از مجموع ۴۵۰ کرسی پارلمان را تصاحب کرد که در مقایسه با دوره پنجم با ریزش چشم گیر آرا مواجه گردید، اما همچنان در صحنه سیاسی روسیه یکه تازی می کند. پس از حزب «روسیه واحد»، حزب «کمونیست فدراسیون روسیه» حزب «لیبرال دموکرات روسیه» و حزب «روسیه عادل» به ترتیب۹۲، ۶۴ و ۵۶ کرسی را از آن خود کردند. بدون شک نهاد های قانونگذاری در هر کشور نقش بی بدیلی را در صفحات تاریخ سیاسی یک کشور ایفا می کنند. هم اکنون دومای دولتی روسیه مسئولیت های خطیری را از جمله تصویب قانون اساسی و قوانین فدرال، دادن راي اعتماد به دولت، وزرا و استيضاح آن ها، پذيرش استعفاي اعضاي دولت، موافقت با انتصاب نخست وزیر پیشنهادی رییس جمهور، انتصاب و عزل رییس بانک مرکزی و رییس دیوان محاسبات فدراسیون روسیه، انتصاب یک سوم اعضای کمیسیون مرکزی انتخابات فدراسیون روسیه، طرح اتهام علیه رئیس جمهور به منظور استیضاح و برکناری وی، اعلام عفو عمومی، انتصاب رییس شورای حقوق بشر، تصويب قراردادها و موافقتنامه هاي بين المللی و غیره را به دوش می کشد. فدراسیون روسیه ۱۰ می سال جاری یکصد و هشتمین سالگرد تشکیل نخستین مجلس دومای دولتی را جشن می گیرد. ترجمه: محسن حق بین، عضو شورای فرهنگی ایراس؛پايان متن/ |  |
↧
تاریخچه دوماي روسيه
↧