| ایراس؛ روابط روسیه و گرجستان از زمان درگیری دو کشور در اوت ۲۰۰۸ رو به وخامت گذاشت و سپس اشغال دو منطقه اوستیای جنوبی و آبخازیا از جانب روسیه و به رسمیت شناختن استقلال آن دو از جانب مسکو موجب قطع روابط دیپلماتیک تفلیس و مسکو شد. از آن زمان روسیه همواره تاکید می‌کرد که دولت ساکاشویلی با گرایش های غرب گرایانه موجب این چالش در روابط دوجانبه بوده است. بنابراین بعد از انتخابات پارلمانی گرجستان در اول اکتبر سال ۲۰۱۲ که در آن ساکاشویلی و حزب وی؛ جنبش اتحاد ملی شکست خورد و قوه مقننه و اجرایی این کشور را به رقیب خود واگذار کرد، اظهاراتی مبنی بر بهبود روابط دو کشور از هر دو طرف شنیده شد.► روابط گرجستان و غرب یکی از مهم‌ترین متغیرها در روابط دو کشور مساله نزدیکی گرجستان به غرب است که در دوره ساکاشویلی همواره مورد انتقاد روسیه قرار داشته است. با پایان کار ساکاشویلی و روی کار آمدن دولت جدید این تصور وجود داشت که ممکن است گرجستان حداقل شتاب خود در روند نزدیکی به غرب را بکاهد. با این حال هیچگونه نشانه ای دال بر این تمایل از سوی گرجستان مشاهده نشد. از جمله شعارهایی که حزب "رویای گرجی" قبل از انتخابات پارلمانی مطرح کرده بود بهبود وضعیت اقتصادی مردم گرجستان و از نظر سیاسی نیز عادی سازی روابط با روسیه و حفظ روابط مستحکم با غرب و همچنین تلاش برای عضویت در ناتو بود. "بیدزینا ایوانیشویلی" نخست‌وزیر جدید گرجستان نیز در ماه می ۲۰۱۳ در مجمع عمومی پارلمان اروپا گفت: تمایل گرجستان برای پیوستن به ناتو و اتحادیه اروپا که در مصوبه پارلمان این کشور در خصوص دکترین سیاست خارجی نیز مورد تاکید قرار گرفته، کاملا واضح است؛ اما این امر تقابلی با عادی سازی روابط با روسیه ندارد. در نشست اواخر سال گذشته میلادی سران اتحادیه اروپا با "شرکای شرقی" در ویلنیوس نیز سند مربوط به همگرايي با اتحادیه اروپا با کشور گرجستان مبادله شد. ► روابط سیاسی - اقتصادی روسیه و گرجستان حزب رویای گرجی در تمام مراحل انتخابات و بعد از پیروزی اعلام کرد در کنار وفاداری به تمام تعهدات گرجستان در قبال ناتو و غرب، به دنبال عادی سازی روابط با روسیه است. نخست‌وزیر جدید گرجستان در این راستا "زوراب آباشیدزه" را به عنوان نماینده ویژه نخست‌وزیر گرجستان در مسائل مربوط به روابط با روسیه منصوب کرد. آباشیدزه از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ سفیر گرجستان در روسیه بود و انتصاب وی می‌تواند به فرایند عادی سازی روابط دیپلماتیک دو کشور کمک نماید. نخست وزیر گرجستان همچنین در زمان معرفی اعضای کابینه خود به پارلمان، ساکاشویلی را در وقوع جنگ پنج روزه سال ۲۰۰۸ گرجستان و روسیه مقصر خواند. با مطرح شدن چنین اظهاراتی از جانب گرجستان بود که "ولادیمیر پوتین" رئيس جمهور روسیه، خواستار بررسی مساله احیای روابط مسکو و تفلیس به سطح مناسبات بدون رژیم ویزا شد و "ماریا پانجیکیدزه" وزیر امور خارجه گرجستان نیز از این اظهارات استقبال نمود. تمایل به گسترش روابط سیاسی پیش زمینه و البته با هدف گسترش روابط اقتصادی بوده است. در جریان جنگ اوت ۲۰۰۸ حدود یک میلیارد دلار به گرجستان خسارت رسید. با در نظر گرفتن این ملاحظات، مقامات گرجی در قدم اول بدون پیش کشیدن مسائل مورد اختلاف ارضی و حاکمیتی، درباره از سرگیری صادرات محصولاتی همچون میوه، آب معدنی و مشروبات با طرف روسی مذاکره کردند. در نتیجه این مذاکرات، گرجی‌ها توانستند در آخرین روزهای سال میلادی ۲۰۱۲ میوه های خود را به روسیه صادر کنند و بار دیگر بازار مصرف روسیه را به روی خود بگشایند. در سال ۲۰۱۳ و پس از لغو ممنوعیت صادرات کالاهای گرجستان به روسیه در ماه ژوئن، حدود نیمی از شراب تولید شده در گرجستان یعنی حدود ۲۲ میلیون بطری شراب به روسیه صادر شد. ► مساله اوستیای جنوبی و آبخازیا در روابط دو کشور در روزهای پیش از برگزاری بازی های المپیک زمستانی، گرجستان به گسترش منطقه امنیتی المپیک سوچی روسیه به داخل مرزهای جمهوری آبخازیا اعتراض کرد. این مساله بار دیگر یادآور چالش دو منطقه اوستیا و آبخازیا در روابط دو کشوری بود که می‌خواهند و یا لااقل ادعا می کنند که می‌خواهند با یکدیگر روابط عادی داشته باشند. اما این عادی‌سازی نه به معنای کوتاه آمدن گرجستان از موضع خود در قبال مناطق اشغالی است و نه متضمن عقب‌نشینی روسیه. دولت کنونی تفلیس نیز همانند ساکاشویلی خواهان به رسمیت شناختن استقلال و تمامیت ارضی گرجستان از سوی روسیه و بازگشت دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی به سرزمین خود است و معتقد است روابط ديپلماتيک تفليس با مسکو فقط در صورت از بین بردن اشغال آبخازيا و اوستياي جنوبي از طرف روسيه و باطل شدن اعلاميه روسيه در مورد شناسايي استقلال آبخازستان و اوستياي جنوبي ميسر مي‌شود. اما روسیه بارها این امر را رد کرده و چنین موضوعاتی را غیر قابل مذاکره خوانده است. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز در دیدار با "لئونید تیبیلف"، رئیس‌جمهور اوستیای جنوبی اظهار داشت اوستیای جنوبی و روسیه بر سر برنامه هایی جهت سرمایه‌گذاری طی سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۴ توافق کرده‌اند. پوتین گفت ۸۰ درصد جمعیت اوستیا جزء شهروندان روسیه محسوب می‌شوند. مواضع مقامات روسی نشان‌دهنده آن است که آنها قصد هیچگونه عقب‌نشینی در خصوص اوستیا و آبخازیا را ندارند. لاوروف اعلام کرد: ما در خصوص آینده آبخازیا و اوستیای‌جنوبی با گرجستان یا هر کشور دیگری وارد مذاکره نخواهیم شد، زیرا آینده این مناطق خودمختار توسط مردمانشان که حامی استقلال هستند مشخص می‌شود. روسیه موضع خود را مشخص کرده و استقلال این کشورها را به رسمیت شناخته است. ► نتیجه گیری دورنمای روابط روسیه و گرجستان فقط نمایانگر رویکردی عملگرایانه تر است و نه بهبود واقعی روابط. سیاست روسیه در قبال گرجستان به شدت مبتنی بر استفاده از اهرم های فشار است. روسیه با اشغال دو منطقه خودمختار گرجستان، تا مدت ها نیازی به تغییر استراتژی در این کشور ندارد و توان خود را برای تحت تاثیر قرار دادن سیاست‌های گرجستان افزایش داده است. با توجه به مشکلات اقتصادی پدید آمده، گرجستان در بلند مدت نمی‌تواند دشمنی با همسایه قدرتمند خود را ادامه دهد. بنابراین بار دیگر این گرجستان است که باید تاکتیک جدیدی برای تجدید منافع سیاسی و اقتصادی ناشی از روابط با روسیه و نیز بازپس گیری مناطق اشغالی خود ترتیب دهد. مواضع ایوانشویلی نیز نشان می‌دهد که وی در پی آن است با اتخاذ گفتمان دیپلماتیک مناطق از دست رفته گرجستان را از روسیه باز پس‌گیرد. بنابراین باید توجه داشت که اختلاف دولت جدید با رییس جمهور سابق ناشی از روس گرایی ایوانشویلی نبوده و این تنها یک تاکتیک و یا در بهترین حالت برداشتی واقع گرایانه از روابط گرجستان و روسیه است که بتواند در درازمدت مناطق اشغالی را به این کشور بازگرداند. نخست‌وزیر گرجستان نیز در مجمع عمومی پارلمان اروپا خواستار کمک کشورهای اروپایی برای نتیجه بخش بودن مذاکرات این کشور با روسیه و حفظ تمامیت ارضی گرجستان شد. به گفته وی، هرچند روسیه در بخشی از خاک گرجستان "کشور کوچک اشغالی" را به وجود آورده است، ولی برقراری گفت‌وگو با مقامات مسکو برای برقراری روابط عادی بین دو کشور همسایه در اولویت اقدامات دولت وی قرار دارد. هیچ یک از سیاستمداران سابق و فعلی گرجستان مایل به اشغال بخشی از خاک کشورشان از جانب روسیه نیستند و نمی‌توان انتظار داشت در شرایط اشغال، روابط دو کشور در همه ابعاد سیاسی، امنیتی و اقتصادی شکل عادی به خود بگیرد. به علاوه با اظهاراتی که دولت گرجستان درباره مناطق اوستیا و آبخازیا داشته و مواضع روسیه نسبت به آنها، می‌توان درک کرد که به نظر روسیه نیز سیاست دولت جدید گرجستان چندان متفاوت از خط مشی ساکاشویلی نیست و تنها ظاهر آن تا حدودی متفاوت است. در عین حال تنظیم روابط با روسیه نیازمند زمان زیادی است و تعجیل در این مسئله منجر به شکست مذاکرات در این رابطه خواهد شد، زیرا روسیه هیچ تلاشی برای حل مسئله اصلی موجود در روابط دو کشور نکرده و در آینده نزدیک نیز نخواهد کرد. نویسنده: فاطمه عطری، عضو شورای نویسندگان ایراس؛ پایان متن/ |  |
↧
دورنمای بهبود روابط روسیه و گرجستان
↧