| از جمله تحولاتی که در دو سال اخیر توجه محافل خبری و سیاسی جهان را به خود معطوف داشت، تظاهرات‌های اعتراضی در روسیه بود. این اعتراضات از ۵ دسامبر ۲۰۱۱ در اعتراض به نتایج انتخابات دوما شروع شد و در روز‌های قبل و بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری به اوج خود رسید و همچنان ادامه دارد و در پی آن بسیاری از مخالفان دستگیر شدند. این اعتراضات همچنین موجب شدند تا فضا برای تحرکات گروه‌های اجتماعی و سیاسی بیش از پیش آماده شود. در نگاه تئوریک به اعتراضات مردمی در روسیه، دیدگاه هانا آرنت پیرامون قدرت می‌تواند مد نظر قرار گیرد. آرنت زندگی انسان را شدیدا تحت تاثیر رویدادهای سیاسی می‌داند که در مرکز همه آنها قدرت سیاسی قرار دارد. به عقیده او قدرت سیاسی پدیده‌ای است که از انسانها و روابط آزادانه و داوطلبانه میان آنها سرچشمه می‌گیرد، مادامی که قدرت سیاسی محصول مستقیم اراده مردم است، زنده و پابرجاست. اما زمانی که این قدرت در دست گروهی انحصارطلب قرار گیرد، رو به مسخ و فروپاشی می‌گذارد. در واقع اعتراضات در روسیه نیز، اعتراض به سیاست‌های دولت در تقسیم ناعادلانه قدرت در ساختار سیاسی روسیه، فساد در طبقه حاکم وتمرکزگرایی است. نمودهایی از اعتراضات الکسی ناوالنی بلاگر ۳۶ ساله فعالیت وبلاگ نویسی افشاگرانه خود را از سال ۲۰۰۸ با نوشتن از فساد اداری در برخی از نهادهای مالی و شرکت‌های بزرگ در روسیه مانند « گازپروم » و بانک « وی تی بی » شروع کرد. الکسی که خود یکی از سهام داران جزء بعضی از شرکت‌های بزرگ و کارتل‌های نفت و گاز روسیه بود، توانست از طریق خرید سهام این شرکت‌ها در جریان سیاست‌های پشت‌پرده، فساد مالی، رشوه و اقدامات غیرقانونی قرار بگیرد. او با افشاء این مطالب به شهرتی قابل توجه دست یافت. او کسی است که نخسین فراخوان، برای راهپیمایی اعتراضی بعد از انتخابات پارلمان روسیه در آذر ماه سال ۱۳۹۰ را در وبلاگ خود صادر کرد. (۱) اعتراض سه زن روس، عضو گروه کوچک پانکی راک، از منتقدان ولادیمیر پوتین، که به دوسال زندان محکوم شدند. (۲ ) تظاهرات اعتراضی مردم، که در ۵، ۷، ۱۰، دسامبر ۲۰۱۱ و ۴، ۸ و ۱8فوریه ۲۰۱۲ و ۲۹ ژانویه و ۵ مارس ۲۰۱۲ اتفاق افتاد. رویکرد دولت روسیه به اعتراضات تصویب لوایحی قانونی توسط دومای دولتی که بر اساس آن محدودیت‌هایی برای استفاده از اینترنت در این کشور وضع شده است.(۳ ) پارلمان روسیه قوانین محدود‌کننده‌ای برای استفاده از اینترنت وضع کرده است که البته به منظور مقابله با سوءاستفاده‌های غیراخلاقی از فضای مجازی تصویب شده، اما مخالفان دولت پوتین مدعی هستند این قانون پوششی برای اعمال محدودیت‌های جدید برای دسترسی بیشتر به اینترنت محسوب می‌شود. تصویب قانونی مبنی بر اینکه چنانچه سازمان‌های غیر دولتی از طرف کشورهای خارجی کمک دریافت کنند عامل خارجی محسوب می‌شوند. به این ترتیب دریافت هر نوع کمک از کشورهای خارجی برای سازمان‌های غیر دولتی ممنوع شد. محرک اصلی دولت روسیه در تصویب این قانون آن است که از منظر دولت روسیه این قبیل کمک‌ها بیش از هر چیز برای سازمان‌دهی مخالفان به شکل تظاهرات و موارد دیگر هستند. تصویب قانون مجازات تهمت و افترا که طبق این قانون، تهمت و افترا مجددا به فهرست مجازات‌های کیفری بازگشت. ( ۴ ) بیرون راندن فعالان سیاسی مخالف دولت از صحنه مبارزه از طریق اتهامات مالی و حقوقی از جمله حکم دادستانی مسکو در مورد «الکسی ناوالنی» فعال سیاسی مخالف پوتین که او را به فساد مالی متهم کرد. که به عقیده مخالفان، وی به خاطر نوشته‌های افشاگرانه خود در اینترنت علیه فساد مالی مقامات دولتی روسیه با این اتهامات مواجه شده است. ( ۵ ) لغو عضویت یکی از مهم‌ترین نمایندگان مخالف پوتین « گنادی گودکف » توسط پارلمان روسیه. گنادی گودکف این اقدام را در راستای افزایش اقدامات کرملین علیه مخالفان دانست. ( ۶ ) این اقدامات می‌تواند نمایانگر آن باشد که روسیه هویت واقعی و حقیقی خود را تنها از طریق پافشاری بر اقتدار مرکزی از بالا به پایین ـ آنچه روس‌ها «قدرت عمودی» می‌نامند و مخالفت با روندهای دموکراتیکی که از پایین به بالا شکل گرفته‌اند، کسب می‌کند. ( ۷ ) چشم‌انداز اعتراضات و چالش‌های پیشرو این اعتراضات بیانگر ورود آرام روسیه به یک دوران جدید، در خصوص بلوغ مردم روسیه و تا حدی آمادگی دولت جدید برای تحمل مطالبات مردم می‌باشد. از سویی دیگر می‌تواند بیانگر انتقاد از بازگشت دیکتاتوری به روسیه و زمامداری طولانی‌مدت پوتین در این کشور نیز باشد که باعث گسترش فضای اعتراضی و انتقادی در روسیه گردیده است. ( ۸ ) اما افزایش فضای انتقادی در روسیه از چه عمقی برخوردار است و میزان تاثیرگذاری آن در چه حدی است؟ آنچه بررسی روندها در این خصوص نشان می‌دهد آن است که مخالفان در مصاف با پوتین از وزن و قدرت مانور چندانی برخوردار نیستند. چرا که دارای برنامه‌ای مدون و هدفمند جهت تغییر و تاثیر بر روندها نمی‌باشند و در عین حال همچنان تمایل دارند که رئیس‌جمهور دارای نقشی قوی و پررنگ در سطح سیاست روسیه داشته باشد. وجود این نگرش برخواسته از میان مردم روسیه است، بدین سبب که پوتین همچنان در میان مردم از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. اکثر مردم روسیه پوتین را به عنوان فردی قدرتمند و قابل اعتماد می‌دانند که ثبات و آرامش را به کشور بازگردانده است و جامعه روسیه هنوز نتوانسته است تا فردی را در برابر پوتین برای بر عهده گرفتن نقش و قدرت او به روسیه معرفی نماید. ( ۹ ) از دیگر دلایل ضعف پایه‌های اعتراض در روسیه با توجه به روندهای موجود، می‌توان به نحیف بودن بدنه جامعه مدنی در روسیه و عدم وجود بسترهای لازم فرهنگی پیرامون زیست دموکراتیک در جامعه روسیه اشاره داشت. همچنین با توجه به اقتصاد رانتی و شکل‌گیری گروه‌های قدرت در اقتصاد روسیه و کنترل شدید دولت بر فضای رسانه‌ای و اقتصادی ، روند ایجاد فضای باز برای رشد اعتراضات مدنی همچنان از تحرک بالایی برخوردار نخواهد بود و قدرت همچنان در دستان دولت باقی خواهد ماند. این اعتراضات صرف‌نظر از هیاهوهای تبلیغاتی و خبری که در اطراف خود داشت، در حقیقت نوعی از اعتراضات مدنی به محدودیت فضای سیاسی کشور بود. در راستای این اعتراضات تلاش شد تا رویکرد تغییر در فضای گفتمانی روسیه از حالت رکود و انجماد خارج شود. این اعتراضات و نحوه عملکرد دولتمردان روسیه تا حد زیادی آینده اعتراضات و تاثیرات آن را در جامعه مشخص خواهد نمود. در حقیقت معترضان در روسیه نیازمند هماهنگ نمودن اهداف و برنامه‌های خود و همچنین نیازمند یک برنامه هدفمند در راستای ساختارهای مشارکتی قدرتمند و بسط وگسترش فضای آزادی‌های مدنی جهت خروج از تمرکز‌گرایی و ملموس نمودن تجربه دموکراسی در میان مردم هستند. مادامی که ممنوعیت‌های دولتی جهت ابراز اعتراضات وجود داشته باشد ، مردم به جای آنکه تحت رهبری رهبرانی که مراجع اقتدار را تحت فشار می‌گذارند، سازمان یابند و بسیج شوند، خودشان برای رسیدن به خواسته‌هایشان تلاش می‌کنند و مقاومت به جای آنکه از طریق رفتارهای سازمان‌یافته و جدای از زندگی معمول مانند حضور در نشست‌ها، لابی‌ها و مانند آن تبلور یابد، در زندگی روزمره جریان می‌یابد.( ۱۰ ) از سویی دیگر استفاده از راهکارهای سرکوب و قهری از سوی دولت نه تنها باعث گسترش اعتراضات می‌شود، بلکه موجب می‌گردد تا این اعتراضات به سمت جریان‌های فکری گرایش پیدا کند که خارج از کنترل ساختار سیاسی روسیه باشد و تبعات بسیار منفی به بار آورد. این در حالی است که اگر تلاش شود تا با روند اعتراضات با تساهل بیشتری برخورد شود، انرژی این اعتراضات می‌تواند به یک نیروی سازنده در راه رشد و قدرت گرفتن روسیه در فضای داخلی و بین‌المللی گردد. نويسنده: مينا رسوليمنابع ۱) ۴) Beheshtipour.blogfa.com/post-۴۰۳.aspx ۲) http:/www.iras.ir/ vdcfmtd۰.html ۳) ، ۵) http:/www.iras.ir/vdcjaie۸.uqeivzsffu.html ۶) http:/www.iras.ir/vdcbow۰۵.rhs۸piuur.html ۷) بیلینگتون، جیمز، روسیه در جستجوی هویت خویش، ترجمه مهدی سنایی، تهران: انتشارات ایراس، ۱۳۸۱، ص.۱۸۱ ۸) مرکز بین‌المللی مطالعات صلح. بررسی انتخابات روسیه و برنامه‌های پوتین برای ساختن روسیه جدید http:/peace_ipsc.org. ۹) http:/ www. Ccsi.ir/vcdj.yeifuqeytsfzu.htm/. ۱۰) احدی، افسانه، اعتراض مدنی، ماهنامه علوم انسانی مهرنامه، شماره۱۶، آبان ۱۳۹۰. ۱۱) رفیع‌زاده، مجید، این مردم سیال خاورمیانه، ماهنامه علوم انسانی مهرنامه، شماره ۲۵، مهر ۱۳۹۱، ص.۳۰. |  |
↧
قطار اعتراضات در روسیه؛ توقف یا حرکت
↧